Stefan Sweijen: "Conditionerende onderzoeken doe je er niet eventjes bij"

Nederland heeft een sterker elektriciteitsnet nodig. Daar wordt keihard aan gewerkt. Maar voordat kabels, hoogspanningsmasten en transformatoren gerealiseerd kunnen worden, moet er in de voorbereiding veel gebeuren. Omgevingsonderzoeken zijn hierin onmisbaar - zonder milieustudies, ecologische analyses en stikstofberekeningen komt geen project van de grond. “En die onderzoeken doe je er niet even bij,” zegt Stefan Sweijen.

Want, wie de onderzoeklast rond netuitbreidingen onderschat, loopt vast vóór de eerste schop de grond in gaat. Stefan: “Een onderzoekspakket kan enorm uitgebreid zijn. Zeker bij lange tracés waar je met veel eigenaren en belanghebbenden te maken hebt. Ook weersomstandigheden, seizoensgebonden beperkingen, personeelstekorten en beperkte laboratoriumcapaciteit maken het halen van planningen een uitdaging.”

Vertraging is geen gegeven - mits je het slim aanpakt. “Liever alles onder één dak organiseren dan voor elk onderzoek een apart bureau,” zegt Stefan. “Bij Antea Group bundelen we daarom expertise: van archeologie en geohydrologie tot stikstof. Zo kun je slimmer plannen en werkzaamheden combineren. Denk aan één boring voor zowel milieuonderzoek, archeologie als geotechniek. En door onderzoeken centraal te sturen, houden wij grip op de voortgang en kwaliteit.”

Goed onderzoek vraagt om meer dan een strakke planning. Je moet vakgebieden ook slim combineren. “Er zijn vaak raakvlakken tussen ecologie, stikstof, geotechniek en hydrologie,” zegt Stefan. “Zo moest ik onlangs materieelinzet afstemmen op stikstofuitstoot én rekening houden met bemaling in een zoutwatergebied. Door onderzoeken integraal aan te pakken, leg je kruisverbanden sneller en kun je uitkomsten beter benutten voor het project.”

Overigens zijn een goede voorbereiding en tijdige afstemming geen vanzelfsprekendheid, merkt Stefan. “Soms schakelen klanten ons pas in als het ontwerp nagenoeg vastligt, maar belangrijke stappen, zoals overleg met grondeigenaren, zijn nog niet genomen. Zonder betredingstoestemmingen start geen enkel onderzoek. Ook late ontwerpwijzigingen kunnen voor vertraging zorgen, zoals extra bodemonderzoek of een herbeoordeling van ecologische instandhoudingsdoelen.”

Daarnaast is het de uitdaging om omgevingsonderzoeken te versnellen zonder in te boeten op zorgvuldigheid. “Daarom hebben wij verschillende vooronderzoeken gedigitaliseerd,” zegt Stefan. “Dankzij online quickscans zoals ADOK (archeologie), BDOK (bodem), OODOK (ontplofbare oorlogsresten), EDOK (ecologie) en NDOK (stikstof) kunnen we locaties snel screenen en bepalen welke gebieden nader onderzocht moeten worden. Dit maakt het proces doelgerichter en voorkomt onnodig tijdverlies [zie infokader].”

Bij een kabeltracé van 50 kilometer stroomt een enorme hoeveelheid data binnen: gespreksverslagen, onderzoeksrapporten, adviezen. Gebrek aan  overzicht kan dan ook vertragend werken. “Daarom ontwikkelen we dashboards en GIS-oplossingen waarmee alle betrokkenen realtime inzicht hebben,” zegt Stefan. “Waar staan alle vinkjes groen, waar moet nog iets gebeuren? Door alle informatie centraal te houden, voorkomen we miscommunicatie en kunnen projecten beter georganiseerd verlopen.”

“Je kunt ook tijd winnen door kritisch te kijken naar de noodzaak en omvang van onderzoeken,” stelt Stefan. “Is een uitgebreid cultuurtechnisch onderzoek echt nodig? Kun je onderzoek verplaatsen naar de openbare ruimte? Moet alles strikt volgens normeisen, of is overleg met het bevoegd gezag mogelijk?” Volgens hem ligt hier veel winst: “Door eisen en protocollen vroeg te toetsen, werk je slimmer zonder concessies aan kwaliteit.”

Betere samenwerking tussen partijen kan eveneens voor versnelling zorgen. “Neem een project waarin meerdere partijen in hetzelfde gebied werken: de één legt een leiding aan, de ander een kabel. Je kunt dan ieder voor zich conditionerende onderzoeken uitvoeren, terwijl het natuurlijk veel efficiënter is om samen te werken,” zegt Stefan. “Door de afstemming tussen netbeheerders, adviesbureaus en aannemers te verbeteren, voorkom je dubbel werk en bespaar je kostbare tijd.”

Conditionerende onderzoeken zijn een belangrijke schakel in de voorbereiding van energietransitieprojecten. Het goede nieuws: wie vroeg begint, slim plant en innovatieve technieken inzet, kan wel degelijk meters maken. Stefan: “Ja, de regel- en onderzoeksdruk neemt toe. Maar wie z’n processen goed organiseert en snel schakelt, kan voorkomen dat netuitbreidingen vastlopen voordat ze beginnen.”

Stefan Sweijen is adviseur en projectleider integrale omgevingsonderzoeken bij Antea Group. Met zijn achtergrond in planologie, erfgoed en geografie coördineert hij complexe onderzoeksprojecten. Hij brengt verschillende disciplines samen om tot integrale oplossingen te komen. Zijn expertise ligt bij ruimtelijke ordening, erfgoed en omgevingsanalyses.