Johan Fuite: "Energieplanologie is de sleutel om netbewust te bouwen"

Nederland elektrificeert razendsnel, terwijl de bouwopgave groter is dan ooit. De ambitie om jaarlijks 100.000 woningen te bouwen botst nu al met een overvol stroomnet. “Vroeger kon je een woonwijk bouwen en ervan uitgaan dat er stroom uit het stopcontact kwam. Die vanzelfsprekendheid is weg,” waarschuwt Johan Fuite. “Zonder slimme energieoplossingen stagneert de woningbouw én de verduurzaming van bedrijven.”

Dit is geen toekomstscenario, maar realiteit. Johan: “Steeds vaker hoor je hoe netcongestie ontwikkelingen vertraagt. In de regio Utrecht liepen vorig jaar meerdere nieuwbouwprojecten vast door een tekort aan netcapaciteit. Ook in Nijmegen, Almere en Noord-Brabant werden woningen opgeleverd zonder directe stroomvoorziening. Dit bewijst dat bouwen zonder slimme energieaanpak niet langer houdbaar is. Netbewust ontwikkelen moet de nieuwe standaard worden.”

Toch wordt de urgentie van netcongestie onvoldoende erkend. Onderzoek van Antea Group voor het Ministerie van Binnenlandse Zaken laat zien dat energiezekerheid wel als ambitie wordt benoemd, maar vaak een abstract beleidsdoel blijft. Johan: “Zonder een vertaalslag naar de uitvoering bedreigt netcongestie de haalbaarheid en betaalbaarheid van ruimtelijke ontwikkelingen. Gemeenten en provincies moeten daarom daadkrachtig handelen én intensiever samenwerken met netbeheerders.”

Volgens Johan begint dit bij een betere afstemming tussen ruimtelijke ontwikkelingen, energiebehoefte en energie-infrastructuur. “Op tactisch niveau ontbreekt vaak de link met netcapaciteit, die bij de netbeheerder ligt. Maar juist door al vanaf de planfase samen na te denken over energieverbruik en -opslag, kun je overbelasting van het stroomnet voor zijn. Zo kan een warmteoplossing netcongestie voorkomen en bouwplannen haalbaar houden.”

Energiezekerheid moet structureel onderdeel zijn van gebiedsontwikkeling. Energieplanologie kan daarbij de brug slaan tussen ruimtelijke plannen en energiezekerheid. “Net zoals een verkeerskundige standaard betrokken is, moet een energieplanoloog een vaste rol krijgen,” stelt Johan. “Deze expert brengt de energievraag in kaart, integreert oplossingen zoals warmtenetten en energiemanagement en vertaalt dit in Omgevingswetinstrumenten, zoals het omgevingsplan of -programma.”

Een deel van de oplossing ligt in betere en vooral vroegtijdige samenwerking tussen ontwikkelaars en netbeheerders. “Waterschappen zitten standaard aan tafel bij gebiedsontwikkelingen, netbeheerders niet. Dat moet veranderen,” stelt Johan. “Door netbeheerders eerder te betrekken bij de planvorming, krijg je beter inzicht in knelpunten en benodigde oplossingen. De energieplanoloog is de ideale schakel tussen beide partijen.”

Het goede nieuws? Met omdenken is veel mogelijk. “Ja, het net stroomt over, maar met lokaal maatwerk en slimme oplossingen kun je wel degelijk ruimte creëren,” zegt Johan. Dit vraagt wel om een andere aanpak én nieuwe concepten. “Denk aan slimmer verdelen van schaarse netcapaciteit en lokale opwek. En in plaats van elke woning een eigen aansluiting, kan een wijk energie collectief delen.”

Johan ziet in collectieve oplossingen een belangrijke sleutel om voor energiezekerheid te zorgen. In Utrecht laat de wijk Merwede zien hoe dat kan. “In dit proefproject worden 4.225 woningen aangesloten met een maximum verbruik van 5 megawatt en er wordt een slim warmtenet ontwikkeld. Dit concept biedt hiermee een oplossing voor netcongestie én zorgt voor een betaalbare en stabiele energievoorziening.”

Ook bij dit soort concepten is samenwerking essentieel. “In Merwede krijgen aannemers en projectontwikkelaars de ruimte om samen innovatieve oplossingen te bedenken, zolang ze maar binnen het beschikbare vermogen blijven,” zegt Johan. “Zo wordt in de wijk het laden van elektrische auto’s gespreid om piekbelasting te voorkomen. In Utrecht worden de komende jaren 6.500 woningen op vergelijkbare wijze gerealiseerd.”

Grootschalige woningbouw en bedrijfsuitbreidingen blijven haalbaar. Maar dit vraagt wel om een fundamentele verandering in de energietechnische inrichting van plannen. “Energieoplossingen zullen steeds meer per wijk en regio verschillen. Sommige gebieden draaien op waterstof, andere op slimme batterijopslag of collectieve warmtenetten. Ook AI-gestuurde energiesturing, decentrale opslag en slimme grids gaan hierin een steeds grotere rol spelen,” voorspelt Johan.

De energietransitie dwingt ons om ruimtelijke ordening en energieplanning anders te benaderen. “Energie is niet langer een technische randvoorwaarde, maar een bepalende factor in gebiedsontwikkeling,” stelt Johan. Dit vraagt om daadkrachtige beleidskeuzes en een geïntegreerde aanpak. “Wie energie vanaf het begin in ruimtelijke plannen integreert, voorkomt knelpunten en versnelt de realisatie van duurzame woon- en werkgebieden.”

Johan Fuite is projectmanager Energieplanologie bij Antea Group en gespecialiseerd in energieplanologie en ruimtelijke ontwikkeling. Met een achtergrond in planologie en brede ervaring in gebiedsontwikkeling legt hij de verbinding tussen energie-infrastructuur en ruimtelijke plannen. Zijn expertise ligt in het strategisch integreren van innovatieve energieoplossingen bij overheden, netbeheerders en gebiedsontwikkelaars, waardoor duurzame en toekomstbestendige leefomgevingen ontstaan.