Jorrit de Jong: "De ondergrond raakt vol, maar de energietransitie wacht niet"

Jorrit de Jong begon vijftien jaar geleden als engineer in de ondergrondse infrastructuur. Destijds vooral een vak voor ‘hardcore-techneuten’, maar dat is tegenwoordig minder het geval. “Toen draaide het werk om tracés ontwerpen, boringen berekenen en bodemopbouw analyseren. De uitdaging lag in de techniek. Tegenwoordig ben je veel meer bezig met de omgeving waarin je kabels en leidingen moet leggen.”

Want elke vierkante meter in Nederland is een lappendeken van eigenaren en belangen. Jorrit: "Vroeger bedacht je de beste technische oplossing en was er ruimte om die uit te voeren. Nu moet je eerst om tafel met gemeenten, provincies, boeren, bewoners en bedrijven. Soms is het alsof je vijf puzzels op de kop gooit, alles door elkaar schudt en er dan weer één nieuwe puzzel van moet maken."

Wat de energietransitie extra ingewikkeld maakt, is de grote variatie aan oplossingen. “Vijftien jaar geleden werkten we al aan energieprojecten, maar dan vooral gasleidingen en netuitbreidingen. Dat was relatief rechttoe-rechtaan-werk. Nu komen daar warmtenetten, elektrische infrastructuur en waterstofleidingen bij, elk met hun eigen restricties. Ze moeten naast bestaande kabels en leidingen ingepast worden – en de ondergrond is al overvol.”

Het is niet alleen passen en meten in de bodem, gemeenten en belanghebbenden komen ook met steeds meer eisen. Jorrit: “Ja, we willen wel verduurzamen, maar we willen tegelijkertijd ook rekening houden met stikstof, toekomstige ontwikkelingen, ecologie, klimaatadaptatie en erfgoed. Dat wringt. Je moet keuzes maken. En naarmate je die voor je uitschuift, blijven projecten langer op de plank liggen.”

Ondertussen wordt de strijd om de schaarse ondergrond steeds nijpender. “Ik werkte een paar jaar geleden aan een warmteleiding tussen een industriegebied en een regionaal warmtenet,” vertelt Jorrit. “Maar de leiding moest door een gemeente die er zelf geen voordeel van had. Daarnaast kwam dit plan op een politiek onhandig moment. Gevolg? Hij ligt er nog steeds niet. Zonder concessies en oog voor het grotere belang komen we nergens."

Toch voelt niet iedereen die urgentie. “We beseffen niet hoe kwetsbaar ons energiesysteem op dit moment is,” zegt Jorrit. “Stel je voor dat je een avond zonder stroom zit: geen licht, geen internet, geen verwarming. We worden al boos wanneer we een uurtje zonder moeten. Maar we worden ook boos wanneer er een leiding door onze achtertuin moet. Toch is die leiding echt nodig om in de toekomst black-outs te voorkomen.”

Gelukkig krijgen engineers steeds betere tools om te navigeren in de complexe ondergrond en het web van belangen. Een veelbelovende innovatie is parametrisch ontwerpen, waarmee sneller haalbare tracés worden berekend. “In plaats van eindeloos discussiëren, berekent een model op basis van omgevingsfactoren wat de minst belemmerende oplossing is,” zegt Jorrit. “Zo valideren we ontwerpen sneller en beperken we vertragingen. Eind dit jaar passen we dit al toe in projecten."

Maar innovaties zijn niet genoeg. Samenwerking tussen netbeheerders, aannemers en gemeenten is minstens zo belangrijk. “Te vaak werken partijen nog langs elkaar heen,” ziet Jorrit. “Maar als je bij de aanleg van kabels en leidingen bijvoorbeeld ook wegwerkzaamheden of een gebiedsinrichting meeneemt, voorkom je dubbel werk en creëer je meer draagvlak in de omgeving. Dit soort combinaties kunnen de energietransitie versnellen.”

De ondergrond kan ook slimmer worden benut. “In Rotterdam worden kabels en leidingen al gebundeld in speciale stroken,” zegt Jorrit. “Voor risicovolle leidingen geldt meestal een belemmeringsstrook van vier tot vijf meter aan weerszijden. Door infrastructuur te clusteren in dit soort leidingstroken, ontstaat meer ruimte voor toekomstige netuitbreidingen. Dit soort concepten creëert letterlijk de ruimte die nodig is voor de energietransitie."

Dat het best een tandje sneller kan, bewijst de LNG-terminal in de Eemshaven: gebouwd na de inval van Rusland in Oekraïne in 2022. Binnen anderhalf jaar werd deze gerealiseerd. “Normaal duurt dit jaren, maar hier werd gedaan wat nodig was,” zegt Jorrit. Er waren andere oplossingen nodig en daardoor zijn er andere keuzes gemaakt, maar dit project bewijst dat snelheid en zorgvuldigheid best hand in hand kunnen gaan.”

De boodschap is helder: de ondergrond raakt vol, maar de energietransitie wacht niet. “Het is tijd om dat onder te ogen zien,” zegt Jorrit. “Engineers kunnen veel, maar dan moet er wel ruimte zijn. Als we zo doorgaan, lopen we over vijf jaar vast. Dan zijn er simpelweg geen mogelijkheden meer om kabels en leidingen aan te leggen. De vraag is: maken we nú de keuzes die nodig zijn, of wachten totdat de volgende crisis zich aandient?”

Jorrit is een ervaren projectmanager ondergrondse infrastructuur bij Antea Group. Met een achtergrond in werktuigbouwkunde, geotechniek en jarenlange ervaring in de energietransitie, richt hij zich op innovatieve oplossingen voor complexe ondergrondse projecten. Zijn expertise ligt in het combineren van technische kennis met omgevingsmanagement om zo duurzame en efficiënte infrastructuren (sneller) te realiseren.