Tilburgse energiesysteemvisie geeft richting en duidelijkheid

De Tilburgse energiesysteemvisie nadert de afronding, vertellen Myranda Beljaars en Tom Verputten niet zonder trots. Zij werken beiden bij de gemeente aan het energietransitiebeleid en waren vanaf het begin, nu een jaar geleden, onderdeel van het team dat de visie opstelde. ‘We hebben nu een 99,5%-versie’, zegt Myranda. ‘Nog een paar puntjes op de i, en dan kan de definitieve versie voor besluitvorming naar het college. We hopen de visie dan rond de zomer openbaar te kunnen maken.’

Het ontwikkelen van de visie is voor de gemeente een logische stap op weg naar een klimaatneutraal Tilburg in 2050, zegt Tom. ‘Als we in 2050 geen CO2 meer willen uitstoten, hoe moet ons energiesysteem er dan uitzien? Welke ruimte hebben we daarvoor nodig? Hoe nemen we energie mee in onze grote stedelijke opgaven voor woningbouw, bedrijventerreinen en mobiliteit? We zien in de stad allerlei duurzame projecten, maar vaak nog ad hoc. We wilden dat allemaal bij elkaar brengen in één samenhangende, stadsbrede visie op het energiesysteem, die voor iedereen richting en duidelijkheid geeft.’ 

Uitgangspunt voor de visie vormt de ‘doelenboom’ die de gemeenteraad van Tilburg vorig jaar vaststelde. Daarin staat welke doelen de gemeente in 2030 bereikt moet hebben om in 2050 CO2-neutraal te kunnen zijn. Myranda: ‘In de energiesysteemvisie bouwen we ook na 2030 voort op de strategische doelstellingen van de doelenboom.’ Naast de doelenboom lag er ook al een startnotitie voor de energiesysteemvisie. ‘Op basis daarvan hebben we, via een marktconsultatie, drie bureaus geselecteerd om ons te helpen bij het opstellen van de visie’, aldus Tom. ‘Antea Group ondersteunt ons in het proces, CE Delft zorgt voor de cijfers en Generation.Energy brengt de energietransitie ruimtelijk in beeld op platen en kaarten.’ 

De visie is tot stand gekomen samen met een groot aantal partijen binnen en buiten de gemeente. ‘We werken met meebepalers, meewerkers en meedenkers’, licht Tom toe. ‘Myranda en ik vormen met een collega en een vertegenwoordiger van netbeheerder Enexis het kernteam van meebepalers, dat richting geeft en knopen doorhakt. Meewerkers zijn bijvoorbeeld de woningcorporaties en collega’s van andere afdelingen binnen de gemeente, zoals ruimte en economie. Zij leverden input voor de visie.

De meedenkers, onder andere de provincie, de REKS Hart van Brabant en partijen als Gasunie, TenneT en VNO-NCW, fungeerden als klankbordgroep.’ Dat werkte goed, vindt Myranda. ‘Hierdoor groeit bijvoorbeeld bij collega’s van andere afdelingen binnen de gemeente het besef dat energietransitie geen duurzame hobby is, maar een meebepalende factor bij zaken als woningbouw en inbreiding van bedrijventerreinen.’ 

De energiesysteemvisie brengt tot 2050 vraag en aanbod van energie bij elkaar. ‘Wat betreft de vraag moeten er de komende jaren zo’n 30.000 woningen bij komen in Tilburg’, zegt Tom. ‘Hoe gaan we die verwarmen en van stroom voorzien? Wat hebben we aan energie nodig om bedrijventerreinen en onze mobiliteit te verduurzamen? Voor het aanbod inventariseren we over welke lokale warmtebronnen we kunnen beschikken, wat we zelf aan zon- en windenergie kunnen opwekken en wat de mogelijkheden zijn van groen gas en waterstof. Door dat allemaal bij elkaar te brengen, krijgen we inzicht in wat we in de toekomst nodig hebben aan duurzame energie en warmte en hoe we in die vraag kunnen voorzien. Leidende principes – bijvoorbeeld dat energie betaalbaar en toegankelijk moet zijn voor iedereen - dienen als uitgangspunt voor de keuzes die we hierbij moeten maken. In drie ontwikkelpaden, met daarin de mijlpalen en beslismomenten op weg naar 2050, werken we die keuzes uit voor gebouwde omgeving, bedrijventerreinen en mobiliteit.’

Voor de gebouwde omgeving betekent dat bijvoorbeeld dat de gemeente zoveel mogelijk woningen zal aansluiten op drie verschillende soorten warmtenetten, legt Myranda uit. ‘We kunnen daarnaast misschien beschikken over een klein beetje groen gas, maar om woningen in het centrum te kunnen verwarmen zullen ook warmtepompen nodig zijn.’ Voor bedrijventerreinen en mobiliteit gelden vergelijkbare keuzes, zegt Tom. ‘Voor verduurzaming van bedrijventerreinen is veel extra elektriciteit nodig. Warmtenetten kunnen deels voorzien in de warmte die nodig is voor industriële processen. Maar voor processen boven 200 graden is waterstof nodig. We hopen dat we daarover kunnen beschikken via een aftakking van de Delta Rhine Corridor, een gepland buisleidingensysteem voor het transport van onder andere waterstof van Rotterdam naar de Duitse grens.’ Ook de mobiliteitstransitie zal veel extra stroom vragen. ‘Er zullen talloze laadpalen en bijvoorbeeld ook waterstoftankstations bij moeten komen’, zegt Tom. ‘Een forse uitdaging met de ruimte die daarvoor nodig zal zijn en de netcongestie waarmee we nu al te maken hebben.’ 

Voor sommige keuzes is Tilburg afhankelijk van beslissingen van de netbeheerders, provincie of het kabinet. Hoe ga je daarmee om bij het maken van een lokale energiesysteemvisie? ‘Veel is inderdaad nog onzeker’, beaamt Tom. ‘Maar dat maakt het extra belangrijk dat we in de visie duidelijk maken wat we nodig hebben en inzicht geven in de consequenties als een optie niet beschikbaar zal zijn. Neem bijvoorbeeld de aftakking van de Delta Rhine Corridor. Die is nog niet zeker. Maar als die er níet komt, moeten wij de waterstof die we voor de industrie nodig hebben, zelf gaan opwekken met elektrolysers. Dat is door de stroom en de ruimte die dat kost, niet echt een optie. Daarom maken wij duidelijk dat we die aftakking echt nodig hebben en dat dat niet alleen in ons belang is, maar in dat van de hele provincie. Gelukkig vinden we daarbij de provincie aan onze kant.’ 

Omdat de energiesysteemvisie nog niet openbaar is, kunnen Myranda en Tom nog niet de inhoud ‘verklappen’. Maar één ding is duidelijk, benadrukken zij. ‘We zullen alle opties moeten benutten om in 2050 klimaatneutraal te kunnen zijn’, zegt Myranda. ‘Dus én warmtenetten, én duurzame opwek via wind en zon, én waterstof én groen gas. Als één of meer opties niet beschikbaar zijn, wordt het moeilijk om de doelstellingen te halen, of het heeft nog grotere gevolgen voor het elektriciteitsnet en de ruimte.’ De energiesysteemvisie maakt het mogelijk om met andere afdelingen in de gemeente en partners in de regio het goede gesprek over energie te voeren, ervaren Myranda en Tom. ‘Dat is heel waardevol’, zegt Myranda. ‘Met de visie geven we duidelijkheid en sturing voor de kant die we opgaan. We gebruiken de energiesysteemvisie ook als input voor onze Omgevingsvisie en het Warmteprogramma. Bovendien kan het provinciale Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat (pMIEK) ermee worden verrijkt.’ 

Niet voor niets zijn Myranda en Tom trots op hoe het proces tot nu toe is verlopen. Tom: ‘Toen we de conceptvisie recent deelden met alle betrokkenen, herkende iedereen zich in grote lijnen in het beeld dat eruit naar voren komt. Dat vond ik mooi en verrassend, want iedereen heeft toch zijn eigen belangen en verwachtingen.’ ‘Het is een heel fijne coproductie geworden’, vult Myranda aan. ‘Het verhaal van Tilburg ligt klaar. Op basis hiervan kunnen we de komende jaren weloverwogen beslissingen nemen voor een duurzame, leefbare en aangename toekomst voor de stad!’