Transitiefase omgevingsplan

Het omgevingsplan is een van de kerninstrumenten van de Omgevingswet en geeft de gemeente veel vrijheid en verantwoordelijkheid om regels te stellen voor activiteiten die in de gemeente plaatsvinden. Deze nieuwe manier van regelen vraagt om het maken van keuzes en het opstellen van een passende structuur voor het omgevingsplan. Ook moet de gemeente inhoudelijke keuzes maken over hoe beleid vanuit bijvoorbeeld de omgevingsvisie omgezet moet worden in regels voor het gemeentelijke grondgebied.

Naast deze transformatie-opgave, blijft de winkel gewoon open. Initiatieven blijven komen en allerlei ruimtelijke en milieukundige vraagstukken moeten opgepakt en geregeld worden. Voor gemeenten vraagt dit het organiseren van twee parallelle sporen, voor initiatiefnemers zoeken naar de goede manier om de beoogde ontwikkeling in dit nieuwe instrument in te voegen. Schematisch zien beide sporen er als volgt uit:

Initiatieven dienen zich aan 

In de transitiefase naar het definitieve omgevingsplan blijven initiatieven zich aandienen. Er moeten huizen gebouwd worden en energievoorzieningen mogelijk gemaakt worden, maar ook ruimte geboden worden voor natuurontwikkeling, voldoende waterberging en soortgelijke ruimtelijke ingrepen.

Deze initiatieven kunnen niet stopgezet worden om eerst het omgevingsplan te ontwikkelen. In een slimme opzet gebruikt een gemeente deze initiatieven ook om het omgevingsplan te vullen. Om dat op een goede manier in te zetten is een goede structuur nodig, waarin deze initiatieven goed kunnen landen. Die structuur opzetten is dus eerste prioriteit.

Op het moment dat zich een initiatief voordoet kan een afweging gemaakt worden welk instrument ingezet kan en moet worden om het initiatief mogelijk te maken. In de leergang gebiedsontwikkeling die we met Kennislab Omgevingwet ontwikkeld hebben, wordt in de eerste module hierover uitleg gegeven.

Het te kiezen instrument is onder andere afhankelijk van het initiatief zelf en hoe ver de structuur van het omgevingsplan van de gemeente ontwikkeld is. Als een BOPA niet voldoende handvatten biedt om het initiatief mogelijk te maken, is een wijziging van het omgevingsplan noodzakelijk en daarvoor zijn meerdere mogelijkheden.  

Met een Buitenplanse Omgevingsplan Activiteit (BOPA) kan worden afgeweken van het (tijdelijke) omgevingsplan. Deze BOPA is een vergunning waarbij een onderbouwing gemaakt moet worden waarom het belangrijk en noodzakelijk is om van het omgevingsplan af te wijken voor de activiteit die ontplooid wordt.  

Op het moment dat een gemeente nog geen omgevingsplan kan of wil vaststellen volgens de nieuwe standaarden (STOP/TPOD), kan gebruik gemaakt worden van de Tijdelijke Alternatieve Maatregel, waarin de IMRO-standaarden gebruikt worden om het plan te publiceren (TAM-IMRO).

Dit is bijvoorbeeld belangrijk als een BOPA niet voor de hand ligt, omdat het belangrijk is de bestemmingen uit het vigerende plan (dat inmiddels onderdeel is geworden van het tijdelijke omgevingsplan) te wijzigen. Met TAM-IMRO kan de komende tijd wel een besluit genomen worden, maar deze moet later alsnog in het definitieve omgevingsplan verwerkt worden.

Nieuwe initiatieven kunnen ook in een wijziging van het omgevingsplan geregeld worden. Door op een slimme manier te kiezen voor welke ontwikkelingen wanneer op welke manier opgenomen worden in het omgevingsplan, kan dit helpen om het definitieve omgevingsplan stapsgewijze tot stand te laten komen. De delen die volgens de standaarden van STOP/TPOD worden opgesteld, kunnen daarmee het omgevingsplan geleidelijk vullen.