Huisadviseur civiele kunstwerken van gemeente Opsterland

Ruim een jaar nadat David in het najaar van 2017 bij Antea Group in dienst trad, kreeg de gemeente Opsterland begin 2019 een nieuwe beheerder van kunstwerken in de persoon van Henk de Boer. “Toen ik net als kunstwerkbeheerder voor de gemeente Opsterland was begonnen, was onze meerjarenonderhoudsplanning voor de civiele kunstwerken aan een update toe. Ik heb Antea Group toen benaderd om dat voor ons te doen, mede omdat zij nog beschikten over oude gegevens vanuit het GBI beheersysteem. Hiervoor moesten de toestandsinspecties voor alle civieltechnische kunstwerken weer worden uitgevoerd. Dat was het begin van mijn samenwerking met David. Ik zie mezelf als een pragmatische beheerder en dan is het fijn dat er iemand meedenkt die dat zelf ook is, maar tijdens het proces wel de wettelijke normen en kaders bewaakt.”

De relatie tussen Antea Group en de gemeente Opsterland is door de jaren heen stap voor stap gegroeid, blikt David terug. “Toen Henk en ik in 2019 gingen samenwerken, werkten Antea Group en de gemeente Opsterland al samen. De gemeente gebruikte onder andere ons GBI beheersysteem voor het beheer van alle kunstwerken. Wij deden als Antea Group op kleine schaal inspecties voor de gemeente. Kort daarna zijn we begonnen met het creëren van overzichten die de gemeente Opsterland inzicht geven in de staat van hun areaal.”

Dat areaal is tamelijk omvangrijk, legt Henk uit. “Opsterland is een mooie gemeente met een grote diversiteit aan bossen, zandvlaktes, laagveen, uitgestrekte landbouwgebieden en vaarwegen. Al met al kun je gerust concluderen dat Opsterland een gemeente is met een schat aan historie. Er zijn meer dan genoeg ingrediënten voor de aanwezigheid van civiele kunstwerken die allemaal op regelmatige basis moeten worden geïnspecteerd en onderhouden. Als beheerder sta ik daar voor aan de lat en zo hebben we in 2021 en 2022 ons gehele areaal door Antea Group laten inspecteren.”

Ook in het vervolgtraject bleef Antea Group betrokken, vertelt David. “Voor diverse overheden voeren we alleen de inspecties uit, maar in Opsterland hebben we de ruimte gekregen om ook alles wat daaruit aan werkzaamheden voortvloeit te verzorgen. Dit doen we nu al jaren. Het gaat hierbij om hele veelzijdige werkzaamheden: we maken werkomschrijvingen van het wat meer laagdrempelige onderhoud dat nodig is – denk aan beton- of staalonderhoud of houtherstel – maar zijn ook actief betrokken bij grotere ingrepen, zoals wanneer er een brug groot onderhoud nodig heeft of moet worden vervangen. Dan coördineren we bijvoorbeeld de ontwerpfase en bereiden we de behandeling in de gemeenteraad voor.”

Veel kunstwerken in de gemeente Opsterland hebben een directe link met het water, vervolgt David. "Wie Friesland zegt, zegt natuurlijk water. Ook het areaal van de gemeente Opsterland bestaat voor een belangrijk deel uit bruggen, oevers en kademuren. Dat zijn dan ook plekken waar wij veel aan het werk zijn. De inspectie van zo’n kunstwerk vormt altijd het startpunt. Die verwerken we zowel in het beheersysteem als in het beheerplan. Van daaruit kijken we samen met de gemeente wat er verder met een kunstwerk moet gebeuren. Vanuit mijn rol als adviseur ga ik hiervoor regelmatig bij de gemeente op bezoek om dit in werksessies samen met Henk te bespreken.”

Als een inspectie uitwijst dat een kunstwerk meer aandacht nodig heeft, kan David altijd rekenen op de expertise van zijn collega’s. “Toen een inspectie aantoonde dat een aantal bruggen in wat slechtere conditie verkeerde, konden we bijvoorbeeld ook het betononderzoek doen, evenals de variantenstudies voor de bruggen die moesten worden vervangen. Maar ook als het gaat om het uitvoeren van herberekeningen, het opstellen van kostenramingen, het uitvoeren van RI&E’s bij beweegbare bruggen, het opstellen van ontwerp- en contractstukken voor de aanbesteding en dergelijke hebben we experts in eigen huis. Zo houden we de Friese kunstwerken samen in topvorm.”

Ook de monitoring van de kademuren in Gorredijk is een mooi voorbeeld dat aantoont hoe gevarieerd de werkzaamheden zijn waarmee Antea Group de gemeente Opsterland ontzorgt. “Uit de inspectie bleek dat er groot onderhoud aan zat te komen: de kademuren vertoonden gebreken en dat zorgde voor risico’s. Wij hebben deze risico’s vervolgens in kaart gebracht door middel van een uitgebreide risicoanalyse. Een deel van de kademuren met de grootste risico’s monitoren we nu doorlopend met sensoren. Bij de overige kademuren wordt het groot onderhoud voorbereid: we hebben hiervoor nog een contractopname uitgevoerd. Mijn collega Claudia de Glee heeft het proces daarna verder begeleid door een ontwerp te maken en alle aanbestedingsstukken op te stellen, zodat de uitvoering volgens plan verliep. De conditie van de kademuren is er flink op vooruitgegaan. We zijn nu bezig met de contractopname voor het tweede deel, zodat we daar na het vaarseizoen ook met de uitvoering van het onderhoud kunnen starten.”

Naast de kademuren en de overige vaste kunstwerken inspecteerde Antea Group in Opsterland ook alle beweegbare bruggen. Bij een aantal van deze bruggen bleek op relatief korte termijn groot onderhoud nodig te zijn. Bij dergelijke objecten betekent dit in sommige gevallen dat ook de CE-markering daarbij in orde moet worden gebracht. “Samen met mijn collega Sander Jussen heb ik een plan van aanpak gemaakt voor de beweegbare objecten. Hierin beschrijven we enerzijds een aanpak hoe we beweegbare bruggen weer helemaal kunnen laten voldoen aan de machinerichtlijn en hebben we anderzijds een uitvoeringsplanning voor de komende jaren gemaakt, waarin de beweegbare bruggen zijn geprioriteerd op basis van hun onderhoudsbehoefte”, vertelt David.

“Tijdens de inspectie van de beweegbare bruggen kwam ook aan het licht dat niet alle RI&E’s (Risico-Inventarisatie en -Evaluatie) compleet waren. Die hebben we daarom ook uitgevoerd voor de gemeente Opsterland, zodat de gemeente inzichtelijk heeft welke risico’s er zijn op het gebied van gebruiksveiligheid en welke maatregelen er nodig zijn om de objecten weer zo veilig mogelijk te kunnen gebruiken.”

Antea Group beheert ook de kunstwerkdata voor de gemeente Opsterland. “Vorig jaar hebben we voor de gemeente Opsterland een dashboard opgebouwd waarmee Henk in één oogopslag ziet hoe het complete areaal erbij staat. Ook kan hij daarin raadplegen welke kosten hij op welk moment kan verwachten, welke risico’s er zijn en hoe groot die risico’s zijn. Daarnaast bevat het dashboard meerdere tabbladen waar hij specifiek op individuele kunstwerken en schadebeelden kan inzoomen, voor meer gedetailleerde informatie. Zo heeft Henk snel inzichtelijk bij welke kunstwerken er werk aan de winkel is”, vertelt David.

Henk is erg blij met het inzicht dat het dashboard hem biedt. “Als beheerder van civiele kunstwerken is het altijd heel prettig om te weten wat er de komende jaren aan staat te komen qua onderhoud en overige werkzaamheden. Daarnaast vind ik het belangrijk dat gegevens ook voor andere betrokken partijen, zoals onze financiële afdeling, inzichtelijk zijn. Het dashboard geeft inzicht in deze werkzaamheden, maar geeft ook aan of er genoeg financiële middelen zijn om deze werkzaamheden ook daadwerkelijk uit te voeren. Zo helpt het dashboard ons met waardevolle inzichten op basis waarvan we de juiste keuzes kunnen maken en de benodigde vervolgstappen voor kunnen bereiden en op kunnen pakken.”

Op dit moment biedt het dashboard informatie die is gebaseerd op de resultaten uit de inspecties, maar Antea Group en de gemeente Opsterland willen het dashboard dit jaar verder uitbreiden met nieuwe functionaliteiten. “Als er onderhoudsmaatregelen worden uitgevoerd, wordt dit straks ook verwerkt in de kunstwerkdata en inzichtelijk gemaakt in het dashboard. Hierdoor kun je de theoretische meerjarenonderhoudsplanning en de werkelijke uitvoeringsplanning in één oogopslag over elkaar heen leggen en, waar nodig, eenvoudig bijsturen op basis van bijvoorbeeld het beschikbare budget of de personele capaciteit”, legt David uit. “De gemeente Opsterland is heel enthousiast over deze tool en geeft ons alle ruimte om hiermee te pionieren. We doen het samen en dat is erg leuk!”

Henk bevestigt het enthousiasme van de gemeente Opsterland en brengt dat treffend onder woorden. “De eerste aanzet is gedaan en ik heb er alle vertrouwen in dat dit gaat werken. Zelfs met alle nieuwe functionaliteiten proberen we het dashboard met elkaar vooral simpel en overzichtelijk te houden. Een zekere logica in het dashboard zorgt er ook voor dat het dashboard toekomstbestendig is. Dat vind ik belangrijk: voor mezelf, maar ook voor een toekomstige opvolger die mijn rol overneemt. Je wilt niet dat zo iemand het wiel dan weer opnieuw moet zien uit te vinden. Door het allemaal simpel te houden voorkomen we dat met elkaar.”

David haalt veel voldoening uit zijn werk als adviseur van de gemeente Opsterland. “Zowel de gemeente als Henk persoonlijk is heel pragmatisch van aard. Er wordt niet onnodig veel onderzocht, maar doelmatig gekeken wat de beste oplossing is, waarna er vlot knopen worden doorgehakt. Dat zie je bijvoorbeeld bij de brug in Siegerswoude: deze was al twee keer gerenoveerd, waardoor de basis niet zo goed meer was. Om dat weer op orde te krijgen, juist ook met het oog op de lange termijn, besloot de gemeente om de brug nu compleet te vervangen. Daarbij wordt ook het gebied eromheen aangepakt. Later dit jaar wordt dit voorbereid.”

Ook in 2025 ligt er weer genoeg werk te wachten op David en zijn collega’s. “We gaan dit jaar onder andere aan de slag met de driejaarlijkse inspectie van 120 houten objecten in de gemeente Opsterland, om te onderzoeken welk onderhoud daar nodig is. Ook zijn we druk bezig met een plan van aanpak voor de vervangingsopgave van een kleine 40 oevers. Er zijn veel kunstwerken in de gemeente en de uitvoering en het beheer zijn dan ook een grote opgave. Daarom maken we dit jaar ook een capaciteitsplanning voor Henk, waarin we onderbouwen wat er aan FTE’s nodig is om die opgave op de middellange en lange termijn goed aan te pakken. Zo zorgen we er samen voor dat de kunstwerken in de gemeente Opsterland ook in de toekomst goed in vorm blijven.”