Grondwatermodel Natura 2000-gebied Haaksbergerveen

Van het Natura-2000 gebied Haaksbergerveen hebben wij een grondwatermodel gemaakt. Hiermee hebben we de huidige situatie gesimuleerd. Op die manier kun je meerdere maatregelen 'testen', of te wel doorrekenen voor het behoud van dit Natura-2000 gebied.

Natura-2000 is de benaming voor een Europees netwerk van natuurgebieden. In deze natuurgebieden komen belangrijke flora en fauna voor die beschermd moeten worden. Natuurgebied Haaksbergerveen is één van deze natuurgebieden. Dit is een veengebied in de provincie Overijssel en ligt tegen de Duitse grens aan.

Gemeente Haaksbergen werkt samen met de Provincie, Staatsbosbeheer, LTO en Waterschap Rijn en IJssel aan een planstudie om dit gebied te beschermen.

Doel van planstudie?

Het doel van de planstudie, geïnitieerd door gemeente Haaksbergen, is het natuurherstel van Natura 2000-gebied Haaksbergerveen. Herstel en behoud van hoogveen en natte heide en daarmee de biodiversiteit is erg belangrijk. Daarnaast draagt het herstel van hoogveen bij aan CO₂-opslag en dat is goed voor het klimaat.

Simuleren via grondwatermodel

Zoals bij veel veengebieden in Nederland ligt het maaiveld van het Haaksbergerveen hoger dan de omgeving. Dit komt voornamelijk doordat in het verleden het veen er omheen is afgegraven en het gebied is ontgonnen voor landbouw. Bij het Haaksbergerveen was de wens om ook de oppervlaktewaterstroming via het grondwatermodel te simuleren.

Door de hoge ligging van het veengebied ten opzichte van de omgeving, is de wegzijging van neerslag naar de omgeving groter dan vóór de ontginning het geval was. Doordat de grondwaterstand delen van het jaar dieper is dan de veenlaag; droogt het hoogveen uit en verdwijnen zeldzame flora- en faunasoorten en beschermde leefgebieden geleidelijk uit het landschapsbeeld.

Maatregelen voor natuurherstel

Om het tij te keren, wordt onderzocht of het mogelijk is om het veen te vernatten en de variatie in de grondwaterstand te verminderen. De beheerder van het gebied, Staatsbosbeheer, heeft binnen het Haaksbergerveen kades aangelegd om de neerslag zoveel mogelijk vast te houden in compartimenten.

Dat lost het probleem maar ten dele op, doordat via de ondergrond langs de randen van de compartimenten nog steeds water wegstroomt naar de laaggelegen omgeving. Om de natuur te verbeteren en daarmee aan de doelstellingen uit de Natura 2000 te kunnen voldoen, is een verhoging van de grondwaterstanden (vernatting) nodig.

Nieuw modelconcept in Modflow6 en FloPy

Tot voor kort was het erg lastig om grondwaterstanden in hoog- en laagveengebieden te modelleren. Dat heeft te maken met de oppervlakkige afvoer van neerslag, die met grondwatermodellen niet te berekenen is.

Daarom hebben wij een een nieuw modelconcept ontwikkeld. Waarin boven de normale modellagen voor het grondwater nog een oppervlaktewaterlaag wordt toegepast. Antea Group heeft - ondersteund door Artesia - het modelconcept uitgewerkt in Modflow6, aangestuurd vanuit FloPy.

In overleg met de gebiedsbeheerders hebben wij een nieuwe definitie opgesteld van de hoeveelheid water die het diepe grondwater bereikt (grondwateraanvulling) vanuit neerslag en verdamping in hoogveengebied. De bestaande definities in onverzadigde zone-model MetaSWAP konden het gedrag niet goed berekenen door de aanwezigheid van drijvende vegetatie (drijftillen) en open water.

Doorrekenen maatregelen

De overeenkomsten tussen de gemeten waarden en de simulatie was ruim voldoende om de volgende stap te nemen: het doorrekenen van maatregelen. Een mogelijke richting is om de afvoerniveaus van de compartimenten binnen het Haaksbergerveen te verhogen om water langer vast te houden. De bouw van het grondwatermodel is afgerond en het grondwatermodel kan worden ingezet om de te verwachten effecten van maatregelen te berekenen.

Hoogveenexpert en ecoloog Agata Klimkowska is erg positief over de resultaten van de simulatie van het grondwatersysteem voor de huidige situatie: Het biedt nuttige informatie om de mogelijke ecologische uitwerking van ingrepen te beoordelen en geeft inzicht in de reactie van het systeem op voorgenomen maatregelen.