We doen het voor de natuur, die er slecht voorstaat” Zo leidde minister Van der Wal voor Natuur en Stikstof het Hoofdlijnendebat LNV op 6 april in. Ze was even daarvoor in het Brabantse natuurgebied Kampina geweest. “Het bekende voorbeeld daar is dat grassen en brandnetels, die zo goed gaan op stikstof, de andere planten verdringen. Minder zichtbaar is dat de bodem verzuurt”, aldus Van der Wal. “Nuttige schimmels verdwijnen en planten krijgen daardoor geen voedingsstoffen meer. Vervolgens leggen insecten, zoals vlinders, het loodje. Daardoor hebben vogels ook steeds minder te eten”, houdt ze de Kamerleden voor. “Ik noem het een Jengaspelletje. We kunnen er heel lang stokjes uit halen, maar op een gegeven moment stort het in.”

De natuurdoelen van het kabinet zijn ambitieus én verplicht volgens Europese regels. In 2025 moet voor tenminste 40 procent van de stikstofgevoelige natuur in deze gebieden de kritische depositiewaarde (KDW) niet meer worden overschreden. Deze grens geeft aan wanneer het risico bestaat dat de kwaliteit van de natuur significant wordt aangetast door stikstofneerslag. In 2030 moet dit 50 procent zijn en vijf jaar later 74 procent.

‘Als we alles tot op de letter van de wet- en regelgeving volgen, is niet veel mogelijk’

Tegelijkertijd zitten we in Nederland met een enorme wooncrisis, vooral veroorzaakt door de terugval van de (woning)bouw tijdens de kredietcrisis en onderschatting van de vraag in de jaren daarna. Ook de huishoudensverdunning en lage rente voor hypotheken spelen een rol. Ze jagen de vraag nog eens extra omhoog. De stikstofcrisis waar we nu middenin zitten, blokkeert een belangrijke uitweg: snel meer bouwen. De PAS-uitspraak van de rechter blokkeert vooralsnog veel plannen.

Den Haag probeerde met het Programma Aanpak Stikstof (PAS) de stikstofkwestie voor zich uit te schuiven. Dat pikte de rechter drie jaar geleden niet meer. Er is nu altijd een natuurvergunning nodig. Ook, later nog eens bevestigd door de rechter, bij plannen van vóór 2019. Een melding volstaat niet. En in die natuurvergunning moet staan wat de verwachte uitstoot is.

Algemene bronmaatregelen, zoals de verlaging van de maximumsnelheid naar 100 km/u op de snelweg, hebben het ook niet gehouden bij de rechter. De snelheidsverlaging is daarom niet langer een bronmaatregel in het Stikstofregistratiesysteem (SSRS). Een onbedoeld effect van de verlaging bleek dat automobilisten een andere route namen, door en langs een Natura 2000-gebied. De redenatie bleek daarom niet sluitend. Datzelfde argument gebruikten omwonenden van een project in Egmond aan den Hoef om de bouw van 163 woningen tegen te houden. Dat lukte. De uitspraak heeft mogelijk grote gevolgen voor de bouw van 75.000 woningen en enkele grote snelwegverbredingen.