(Kern)instrument Programma Omgevingswet

De Omgevingswet spreekt van vier soorten programma’s:

1. Vrijwillige (onverplichte) programma's
2. Verplichte programma's volgend uit Europese regelgeving
3. Verplichte programma's bij (dreigende) overschrijding van omgevingswaarden
4. Programma's met een programmatische aanpak

De focus zal naar verwachting komen te liggen op het onverplichte programma. Deze vorm van programma’s zijn zelfbindend, maar bieden veel vrijheid in vorm en mogelijkheden. In de huidige praktijk zijn voorbeelden van programma’s het uitvoeringsprogramma van de structuurvisie, een gemeentelijk rioleringsplan of een verkeers- en vervoersplan.

We merken dat het best lastig is om het programma als een product te zien. Daarom hebben we op basis van onze adviespraktijk een conceptueel model ontwikkeld waarin we een gelaagdheid hebben opgenomen. Hierin heeft een programma een ‘strategische kop’, een ‘uitwerkingsdeel’ en een ‘uitvoeringsdeel’.

Het bovenste deel is ook het onderdeel dat wordt ingezet in het verplichte participatietraject. Dit is ook het deel dat aan het digitaal stelsel (DSO) wordt opgehangen en is gericht op het afwegen en omzetten van strategische doelen, ambities en opgaven uit de omgevingsvisie. Het middelste deel betreft een uitwerking van ambities, doelen en opgaven in concrete maatregelen. Het onderste deel is de uitwerking en koppeling met de ambtelijke organisatie (planning, budgetverdeling, capaciteit en de monitoring).

Een thematisch omgevingsprogramma energietransitie of klimaatadaptatie? Of een gebiedsgericht programma voor wijk x en y? Het vormen van een programma biedt veel mogelijkheden. Bij Antea Group hebben we de kennis in huis om de inhoud van programma’s vorm te geven, dan wel om het inhoudelijke proces te begeleiden. Daarbij kunnen wij ook meedenken over verdere beleidsdoorwerking: horizontaal en verticaal. Dit noemen we het ‘beleidshuis’.

Het werken met programma’s onder de Omgevingswet vraagt om een andere benadering van het werkproces dan dat nu vaak met sectoraal ruimtelijk beleid het geval is. Het werken met programma’s biedt kansen om vorm te geven aan het ‘anders werken’ onder de Omgevingswet, zo kun je met een programma invulling geven aan integraal en gebiedsgericht werken en aan werken in lijn met de beleidscyclus van de Omgevingswet. Hoe je dat dat doet en hoe je bijvoorbeeld omgaat met capaciteit en geld, daarover denken de experts van Antea Group graag met je mee.

De systematiek van de Omgevingswet is gestoeld op de zogenaamde beleidscyclus. Waar de omgevingsvisie het startpunt is van de beleidscyclus, is de bedoeling van het werken met programma’s om een verdere invulling te geven aan het rondmaken van de cyclus. In het programma maakt een overheid duidelijk hoe het te werk gaat om de gestelde doelen uit de omgevingsvisie te bereiken. Bij de inhoud van een programma moet worden gedacht aan maatregelen, beleidsregels of de inzet van financiële instrumenten. In het omgevingsplan legt de overheid regels en kaders voor de fysieke leefomgeving vast.

Idealiter zijn programma’s een verdere uitwerking van de omgevingsvisie. Dus met een omgevingsvisie op zak kun je gaan nadenken over de uitwerking en doorvertaling van beleid in programma’s. Ook zonder een al vastgestelde omgevingsvisie kan er al aan de implementatie van het kerninstrument gebouwd worden. Bijvoorbeeld door bestaande beleidsdoelen te integreren in thematische of gebiedsgerichte programma’s.

Dit kun je doen door nu al aan de slag te gaan en te verkennen wat het werken met programma’s kan betekenen voor jouw organisatie, hoe het instrument bij kan dragen aan een andere manier van werken onder de Omgevingswet en hoe werken met programma’s de huidige beleidsdoelen en ambities al in een Omgevingswet-structuur onder kan brengen. Hiermee krijg je inzicht in de volgende vragen:

• Wat betekent het voor de organisatie als ik wil gaan werken met programma’s?
• Hoe zet ik programma’s weg in tijd en geld?
• Hoe zet je programma’s in, bijvoorbeeld thematisch of gebiedsgericht?

De specialisten van Antea Group gaan samen met jou aan de slag om vorm te geven aan de omgevingsprogramma’s. Heb je vragen en zou je meer willen weten over werken met het kerninstrument programma van de Omgevingswet? We helpen je graag.

• Ontwikkelen leergang (kern)instrument Programma gemeente Amsterdam (webinars, live-bijeenkomsten, train de trainer).
• Trainingen geven over het instrument: lees hier meer over de trainingen Programma Omgevingswet.
• Opstellen van beleidsprogramma’s, voorsorterend op de Omgevingswet.
• Verkenning wat het instrument programma kan betekenen in de ontwikkeling van de Regionale Energie Strategie (RES).
• Opstellen startnotities Programma Omgevingswet.
• Opstellen van het beleidshuis in het kader van de voorbereiding op inrichten van omgevingsprogramma’s.