Omgevingswet en het diepe-plassen-beleid in Nederland

Sinds enige jaren discussiëren voor- en tegenstanders over het verondiepen van diepe waterplassen waar niet langer zand, grind of klei wordt gewonnen. Een veelgehoord argument voor het minder diep maken, is dat deze plassen met hun diepte van soms wel vijftig meter geen geschikte leefomgeving bieden aan waterplanten en -dieren. Door een waterplas ondieper te maken, is dan de gedachte, wordt hij ecologisch interessanter.

Maar ook is een ondiepe plas aantrekkelijker voor bijvoorbeeld recreatie. Bij het ondieper maken blijkt de gebruikte grond of baggerspecie soms licht verontreinigd te zijn. Als verontruste burgers zich dan bij de gemeente of provincie melden, kunnen de lokale overheden maar beperkt handelen. Het mandaat hiervoor ligt namelijk bij de rijksoverheid.  

De staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat heeft aan de Tweede Kamer toegezegd om het bestaande diepe plassenbeleid tegen het licht te laten houden. En daarbij meteen te laten onderzoeken of de Omgevingswet een goede oplossing kan bieden voor het vraagstuk rond diepe waterplassen.

Antea Group kreeg de opdracht om dit onderzoek te leiden en uit te voeren. Vanwege onze brede, integrale kennis op de betrokken domeinen, zoals bodem, water en milieu. Maar ook omdat wij de benodigde juridische ervaring in huis hebben op het gebied van wet- en regelgeving, zoals het Besluit bodemkwaliteit en de nieuwe Omgevingswet. 

Aan ons de taak om in gesprek met landelijke, regionale en lokale belanghebbenden te komen tot nieuwe bouwstenen voor het diepe plassen beleid. Onze opdracht was daarbij tweeledig. In de eerste plaats ging het om het leiden en aansturen van een brede bestuurlijke dialoog met vertegenwoordigers van provincies, waterschappen, gemeenten, Rijkswaterstaat en het bedrijfsleven.

Tijdens de bijeenkomsten met deze stakeholders hebben we dertien bouwstenen voor nieuw beleid ontwikkeld. Dit hebben we gedaan op basis van zaken als circulariteit, natuurontwikkeling, hoogwaterveiligheid en de winning van zand en grind voor de woningbouwopgave. Ondanks de soms uiteenlopende belangen zijn de betrokken partijen er onder leiding van Antea Group toch in geslaagd om nieuwe bouwstenen voor toekomstig beleid te formuleren. 

Voor het tweede deel van onze opdracht hebben we onderzocht wat de Omgevingswet betekent voor het diepe plassen beleid. Met dit onderzoek wilden we met name vaststellen of deze nieuwe wet per 1 juli 2023 voldoende waarborgen biedt voor het verantwoord verondiepen van diepe plassen.

De conclusie was dat projecten waarbij waterplassen minder diep worden gemaakt op veel vlakken meerwaarde kunnen bieden mits gemeenten de instrumenten hebben om hun rol goed in te vullen. Een van onze adviezen aan het ministerie was dan ook om provincies en gemeenten meer zeggenschap te geven over de voormalige zandwinputten. 

Het ministerie is ingenomen met zowel de uitkomst als het verloop van het proces. “We hebben in een complexe situatie de basis gelegd voor de herijking van het diepe-plassen-beleid,” stelt Frans Plu, senior beleidsmedewerker bij het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.

Hij is erg tevreden over het behaalde resultaat: “Antea Group is erin geslaagd alle partijen in de bestuurlijke dialoog een waardevolle bijdrage te laten leveren aan dit onderzoek. Gedegen inhoudelijk onderzoek is hierbij gekoppeld aan een vernieuwende aanpak aan de discussietafel.” 

Ook Harm Warris, senior adviseur Strategie en Besluitvorming bij Antea Group, kijkt met tevredenheid terug op het onderzoek in het kader van het verondiepen van diepe plassen in opdracht van het ministerie van I&W: “We hebben met veel creativiteit alle partijen in een volgende versnelling gekregen, waarbij het uitgangspunt was dat het ondieper maken van deze waterplassen een meerwaarde moest hebben voor natuurontwikkeling en leefbaarheid.”