Feestelijke onthulling van de Domtoren

“Ze zijn vooral blij dat hún Domtoren weer staat te stralen. Bij een grootschalige restauratie als deze is enige mate van overlast onvermijdelijk. Restaureren gaat gepaard met geluid en afzettingen. De toren stond in de steigers en ondernemers en passanten op het Domplein moesten zich aanpassen. Toch heeft dit nagenoeg niet geleid tot klachten. Sterker nog, de bouwers kregen voortdurend complimenten toen duidelijk werd hoe prachtig het resultaat was en hoe zorgvuldig we werkten. Bewoners lunchten dagelijks bij de bouwhekken. Er was zelfs een mevrouw die Snickers uitdeelde aan de collega’s. De trots van de Utrechters op hun icoon is onmetelijk.”

“Dit bouwwerk is ruim 700 jaar oud en symboliseert alles waar de stad en haar bewoners voor staan. De toren prijkt op het shirt van de belangrijkste voetbalclub. Echt iedereen kent de Dom van Utrecht. Toen Avicii overleed in 2018, speelde de beiaardier van de Domtoren de hits van deze Zweedse dj als eerbetoon. Beelden daarvan gingen via CNN de hele wereld over. Het woord ‘trots’ dekt de lading niet eens.”

“Toen de 112 meter hoge Domtoren werd gebouwd, gebruikte men voor de buitenschil meer dan 30 verschillende soorten natuursteen. Zeven eeuwen van blootstelling aan weer en wind hebben uiteraard hun sporen nagelaten, vooral in de lantaarn, het deel van de toren tussen 70 en 95 meter hoogte. Tijdens de restauratie hebben we 10.000 stenen hersteld of vervangen, wat uiteindelijk slechts een klein percentage is van de hele toren. Maar elke steen is minstens vier keer beoordeeld door een team van experts, want om de historische waarde te behouden, wil je niets vervangen wat niet vervangen hoeft te worden. Bovendien is elke steen anders qua formaat en vorm. Blokje eruit, blokje erin; zo hebben we gewerkt. Monnikenwerk. En dat op grote hoogte.”

“Voordat ik met dit prachtige project mocht starten, was ik als projectleider betrokken bij de restauratie van de Cuneratoren in Rhenen. Dat bouwwerk stamt uit de periode 1492 - 1531 en is bijna 82 meter hoog. Die ervaring nam ik mee in de voorbereiding voor deze klus. Daarnaast hebben we veelvuldig overlegd met beheerteams van de Dom in Keulen - de grootste kathedraal van Duitsland - en de Dom in Xanten. Belgische, Italiaanse, Britse en Franse specialisten zijn benaderd om hun kennis van natuursteen te delen. TNO heeft stenen getest op kwaliteit. Daarnaast werkten we intensief samen met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Je kunt wel stellen dat alles uit de kast is gehaald om deze restauratie ambachtelijk én eigentijds uit te voeren. We pasten hypermoderne injectiemethoden toe om stenen te herstellen waar vervanging geen optie was. Ook beschikken we nu voor het eerst over een digitaal registratiesysteem met informatie over alle 10.000 herstelde stenen. Voor de volgende restauratie is die informatie cruciaal.”

“Gelukkig zal een restauratie als deze, waarbij de toren volledig in de steigers staat, voorlopig niet nodig zijn. Vol vertrouwen kunnen we zeggen dat de Domtoren klaar is voor de komende vijftig jaar. Maar iedereen begrijpt dat periodiek onderhoud en regulier beheer noodzakelijk blijven. De Vastgoedorganisatie Utrecht is daarvoor verantwoordelijk. Als projectleider overhandig ik een compleet dossier. In vergelijking met het vrijwel niet te traceren bouwverslag van vijftig jaar geleden is dat een wereld van verschil.”

“We leveren de Domtoren op binnen de begroting en binnen de planning. Dit is te danken aan een grondige voorbereiding en een proefrestauratie die ons een goed beeld gaf van wat we konden verwachten. Daarnaast werd de in monumenten gespecialiseerde aannemer Nico de Bont ruim op tijd bij het project gehaald. Tot slot, en dat klinkt misschien als een open deur, hebben we als team gewerkt op gelijkwaardige basis. Dat is zeker geen vanzelfsprekendheid bij een prestigieus project als dit.”

“De coronaperiode was spannend. Dat kun je van tevoren niet bedenken. Wat doet zo’n pandemie met prijzen en internationale afspraken? We konden bijvoorbeeld niet afreizen naar het Verenigd Koninkrijk om bij de steengroeve controles uit te voeren. Alle lof voor de Britse partner Yates, die namens TNO met lokale experts de controles van de stenen heeft georganiseerd. De bouwwerkzaamheden konden gelukkig doorgaan omdat we buiten voldoende afstand konden bewaren.”

“Onlangs publiceerden we een wetenschappelijke publicatie die samen met aannemer Nico de Bont, architect Rothuizen en de natuursteenspecialisten vanuit de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is opgesteld. Daarmee stellen we de ervaringen en opgedane kennis breder beschikbaar. Voor Antea Group en mijzelf staat er een uitdagende restauratie van het Stadhuis in Middelburg gepland.

Maar eerst ga ik nog even genieten. Ik kijk terug op een onvergetelijke ervaring. Hoogtepunten waren de terugplaatsing door de wethouder van de vergulde windvaan, en mijn dagelijkse beklimmingen van de toren zelf. Dit project is zo fotogeniek, zowel vanwege het uitzicht over de stad als de blik op het prachtige beeldhouwwerk. Om dat vakmanschap van zo dichtbij te mogen bewonderen, is een voorrecht.”