In de 'groene' waterstofeconomie keert de ammoniaktrein mogelijk ook terug

Groene waterstof wordt gemaakt met water en elektriciteit uit een hernieuwbare bron, zoals windmolens. De industrie gebruikt nu al veel 'grijze' waterstof, gemaakt met aardgas. Groene waterstof wordt gezien als een van de belangrijkste manieren om de CO₂-uitstoot van grote fabrieken terug te dringen.

Maar waterstof heeft ook zijn nadelen. Een daarvan is dat de energiedichtheid van waterstofgas vrij laag is. Dat betekent dat er veel minder energie in 1 kubieke meter waterstof zit dan in 1 kubieke meter aardgas. Voor vervoer of opslag moet waterstof daarom onder hoge druk worden gezet of worden gekoeld totdat het vloeibaar wordt. Dat kost veel energie en bovendien bestaan er nog geen schepen waarmee waterstof in deze vorm kan worden vervoerd.

Een andere optie is om de waterstof te koppelen aan een zogeheten waterstofdrager. Ammoniak is daar een van. Door waterstof met stikstof te laten reageren, ontstaat ammoniak. Dat kan als vloeistof worden vervoerd en op de bestemming weer worden 'gekraakt', waarbij de waterstof vrijkomt. De groene ammoniak kan ook worden gebruikt als brandstof of als vervanging van de 'grijze' ammoniak die nu bijvoorbeeld in kunstmest wordt gebruikt.

Er zijn ook andere soorten waterstofdragers, maar volgens experts is het gebruik van ammoniak op de korte termijn het kansrijkst. Onderzoekers van IHS Markit verwachten daarom dat de internationale ammoniakhandel in 2040 drie tot vijf keer zo groot zal zijn als nu.

Maar aan ammoniak kleeft ook een nadeel: het gas is zeer giftig. De Nederlandse overheid heeft het transport van ammoniak daarom grotendeels aan banden gelegd. De kans op een ongeluk is weliswaar zeer klein, maar als het misgaat kan een giftige gaswolk ontstaan, die zelfs 1 kilometer verderop nog slachtoffers kan eisen. Vanuit Geleen rijden af en toe nog ammoniaktreinen naar België en Duitsland, maar die zijn zeer controversieel.

Als rekening wordt gehouden met de strenge internationale veiligheidseisen rond gevaarlijke stoffen als ammoniak, is het goed mogelijk om het vervoer en de opslag daarvan in goede banen te leiden, denkt expert industriële veiligheid en transport Monique Berrevoets van Antea Group. Maar als ammoniak in de toekomst een grotere rol gaat spelen, moet daar volgens haar wel goed over worden gecommuniceerd.

Het vervoer van giftige stoffen per spoor roept immers veel vragen op, ook al is de kans op een ongeluk miniem. "Ik weet dat het ministerie daar heel druk over aan het nadenken is: hoe kunnen we die perceptie anders krijgen?"

"Je moet het niet wegstoppen en juist duidelijk uitleggen wat voor risico's er zijn. Maar ook wat we doen om die risico's te beheersen", aldus Berrevoets. Ammoniak wordt bijvoorbeeld vervoerd in tanks met dikke wanden, waardoor de kans op een lek bij ongelukken klein is.

Uiteindelijk moeten de risico's van giftige stoffen in de toekomst worden afgewogen tegen de klimaatrisico's die ontstaan als we ons energiesysteem niet verduurzamen, denkt Berrevoets. Daar werd nog geen rekening mee gehouden toen ammoniaktransporten in Nederland aan banden werden gelegd. "Ik verwacht dat men daar met de klimaatproblemen van nu toch opnieuw naar gaat kijken."