De Reusel: één van die tientallen Brabantse beken die in aanmerking komt voor beekherstel. Om natuurwaarden te vergoten én om de beek mee te laten bewegen met het veranderend klimaat. In het geval van de Reusel is er één grote uitdaging: ruimte. Waterschap De Dommel schakelde Antea Group in om binnen alle ruimtelijke beperkingen toch mogelijkheden te vinden.

In de afgelopen eeuw zijn honderden Nederlandse beken rechtgetrokken, gestuwd en aangepast. Al deze strakgetrokken stromen leidden tot een afname van ecologische kwaliteit. Ook zorgen ze steeds vaker voor droogte en wateroverlast. Vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) wordt er gestuurd op het verbeteren van de kwaliteit van het oppervlakte- en grondwater. Onder meer door het natuurlijk waterbergend vermogen van beken te voorkomen, vismigratieknelpunten op te heffen en verdroging te voorkomen.

Zoeken naar ruimte

Ook voor waterschap De Dommel is beekherstel een belangrijke opgave. Zo werden er in de voorgaande jaren al tientallen beken opnieuw ingericht. Onder meer door beeklopen in oorspronkelijke staat te herstellen, natuurvriendelijke oevers aan te leggen en stuwen te verwijderen. ‘Toch zijn herstelprojecten door ruimtegebrek niet altijd even eenvoudig’, weet technisch manager Serge Polak. Dit geldt ook voor het deel van de Reusel (Reusel-Baarschot-  Diessen) dat tussen landgoed De Utrecht en Diessen stroomt.

Toekomstgerichte oplossingen

Een ruilverkaveling leverde wat stroken grond op in het plangebied. ‘Maar niet voldoende om tot volwaardig beekherstel komen’, vertelt Polak. ‘In het zuidelijke deel is er ruimte om een kleine hermeandering aan te leggen en een stuw te verwijderen. Noordwaarts is die er niet. Hierdoor blijven drie stuwen zitten’. Het waterschap schakelde Antea Group in om toch de nodige verbeteringen te onderzoeken en uit te werken. ‘Maar, wel met ingrepen die je nu eenvoudig kunt uitvoeren, maar later ongedaan kunt maken als de ruimte er wél is.’

Drie visliften

Het maatregelenpakket bestaat onder meer uit de aanleg van poelen, het vernatten van oevers, verbetering van bestaande natuur en ontwikkelen van nieuwe natuur. Meest opvallend is de komst van visliften bij de drie stuwen. Arjan van Beek (Antea Group): ‘Wij hebben diverse opties op het gebied van vispassages vergeleken om de migratie van soorten als de beekprik en de modderkruiper te verbeteren: de vislift sprong eruit. Groot voordeel is dat je de lift eenvoudig kunt plaatsen, maar later weer kunt verwijderen en hergebruiken.’ Niet alleen die circulaire gedachte sprak aan, vertelt Polak. ‘De vislift is ook nog eens een slim ding.’

Smart vislift

De lift, een grote zwarte cilinder, is namelijk meer dan een met water gevulde wenteltrap waarin vissen stuwen kunnen passeren. Zo regelt de vistrap dankzij automatisch de stroomsnelheid: zelfs bij fluctuerende waterstanden. John van Boxel van Vislift BV: ‘Wij weten van elke doelsoort in welke periode die migreert en welke stroomsnelheid hij prefereert. Dankzij z’n waterbesparende functie kan er ook tijdens droogte langer migratie plaatsvinden. Daarnaast monitort de lift de vis die voorbij zwemt, de waterkwaliteit en het waterpeil. Hiermee beschik je als beheerder over een hele bak data.’

In het najaar van 2021 is met de uitvoering van de maatregelen gestart. De eerste visliften zijn hierbij geplaatst. En hoewel De Reusel nog enkele jaren als gestuwde beek door het leven zal gaan, is de stroom er voor vissoorten als beekprik en modderkruiper er in elk geval een stuk beter op geworden.