Gezamenlijke WKO gaat 1,2 miljoen m3 aardgas besparen

De aanleg van de WKO-installatie (warmte- en koude-opslag) is een onderdeel van het programma ‘UMCG bouwt’, waarbij het Universitaire Medisch Centrum Groningen tot 2035 diverse nieuwbouw en gebouwrenovaties op de planning heeft staan. De aanleg van de WKO is een project dat het UMCG samen met de Rijks Universiteit Groningen heeft opgepakt. Op de betreffende locatie – de Healthy Ageing Campus - zijn namelijk gebouwen van beide organisaties gesitueerd. In totaal zullen er elf bestaande en nieuwe gebouwen op de WKO worden aangesloten, met een totale vloeroppervlak van 150.000 m2. Het nieuwe onderwijscentrum van de RUG, het Anda Kerkhoven Centre, wordt medio 2025 als eerste gebouw aangesloten op de nieuwe Warmte Koude Opslag.

De aansluiting van deze nieuwbouw was uiteraard van grote invloed op de planning van de aanleg. Voordat deze aansluiting kan worden gerealiseerd zal er zowel één warme als één koude bron functioneel moeten zijn, inclusief de bijbehorende aansluitleidingen en een – tijdelijke – techniekruimte.

In oktober van dit jaar (2024) werd de eerste bron geboord. Die gaat tot een diepte van 108 meter, waar de juiste grondlagen met voldoende watervoering werden aangetroffen. Circa mei 2025 moet de infrastructuur er qua leidingen, kabels en bronnen in zijn geheel liggen. Bronnen aansluiten en activeren en het maken van de gebouwaansluitingen gebeurt vervolgens gefaseerd in de komende jaren. De graafwerkzaamheden zouden echter in mei 2025 afgerond moeten zijn, al is het nog wel afhankelijk van de weersomstandigheden of mei gehaald wordt. Bij vorst kunnen namelijk bijvoorbeeld geen PE-leidingen worden gelast.

De Warmte Koude Opslag wordt in bouw team aangelegd door drie noordelijke bedrijven (aannemers en ingenieurs). Remborg Bodemenergie is verantwoordelijk voor de boringen van de verschillende bronnen. Antea Group legt het horizontale leiding werk aan en Croonwolter&dros verzorgt de installatietechniek.

De aanleg van een dergelijke installatie heeft veel voeten in de aarde, vertellen projectleider Realisatie Derk Kuiper en projectmanager Realisatie Norbert Stuip van Antea Group. Norbert: “Er is intensief overleg binnen het bouwteam. Bijna overal liggen kabels in de grond en er zijn ook nog lokale vervuilingen. Voordeel is dat we binnen Antea Group specialisten hebben voor onderzoek, advies en het uitvoeren van saneringen. Dat is voor de opdrachtgever echt wel een plus.”

Om de opdrachtgever zo veel mogelijk te ontzorgen, zorgt Antea Group voor duidelijke tekeningen en visualisaties. “Onze werkvoorbereider Joeri Jans tekent nu ook voor Remborg Bodemenergie en maakt waar nodig 3D visualisaties.”

De leidingen krijgen één meter gronddekking en hebben doorsnedes van 160 tot zelfs 500 mm. Ze worden vooral aangelegd middels open sleuven. Op slechts twee plekken waar dat niet anders kan, wordt gebruik gemaakt van een horizontaal gestuurde boring.

Norbert: “Een gestuurde boring is dieper en moet behoorlijk afstand houden van bestaande leidingen, met name van gasleidingen en middenspanningkabels. Daarbij doen we dan meerdere boringen naast elkaar. We leggen de leiding aan voor de WKO, maar er moet ook een stroomkabel, een besturingskabel en een tube voor glasvezel naar de pompen die op de verschillende bronnen komen.”

Het UMCG terrein ligt middenin de binnenstad van Groningen en kent een rijke historie. Daarbij hoort ook een complexe situatie met betrekking tot de uitbreidingsmogelijkheden en bereikbaarheid, maar ook zeker in de ondergrond. Naast een verhoogde kans op de aanwezigheid van bodemverontreinigingen zijn ook niet alle kabels en leidingen goed gedocumenteerd in de loop der jaren. Dit maakt de aanleg van een nieuw groot leidingnet een zeer uitdagende opgave.

Derk: “We hebben de ondergrond vooraf zoveel mogelijk in kaart gebracht, aan de hand van KLIC-gegevens en oude beheertekeningen en middels inzet van een grondradar. Ook hebben we proefsleuven gegraven. Die onderzoeken hebben er zelfs nog toe geleid dat de locaties van enkele bronnen iets verschoven zijn. Je moet behalve voor de stalen buis van 800 mm doorsnede namelijk tot 6 meter diepte ook nog de ruimte hebben om daar een grote betonnen put op te maken waar de pompen en de besturingstechniek in komen. Voor een goede inpassing van de plannen zijn hier ook twee landschapsarchitecten betrokken. Voor het RUG gebied is dit LOLA Landscape Architects, voor het UMCG gebied is dit OKRA landschapsarchitecten.”

“Maar je kunt niet alles van tevoren met de grondradar laten bekijken”, vervolgt Derk. “Wat je verder tegenkomt moet je tijdens het graafwerk oplossen. Voordeel is wel dat deze leidingen niet exact op afschot hoeven te liggen, zoals een riool. Ze mogen wel wat op en neer gaan voor het passeren van andere leidingen, maar dat moet natuurlijk wel enigszins beperkt blijven. Op plekken waar we machinaal graven, gaan ervaren grondwerkers voorsteken. Op plekken waar veel leidingen liggen, zetten we een zuigauto in. Die werkt overigens niet heel lekker in een ondergrond met klei, maar op plekken met veel leidingen is de ondergrond meestal toch al gevuld met zand.”

De installatie is in basis ontworpen door Sweegers en de Bruijn. De locatie van de bronnen is zo gekozen dat er voldoende afstand is tussen de warme en de koude bronnen. Ook moest rekening worden gehouden met bestaande WKO-bronnen, zowel in de omgeving als op de eigen locatie. Norbert: “De vier koude bronnen komen aan de noordoostzijde (Petrus Camper singel); de vier warme bronnen aan de zuidwestzijde (Oostersingel). Daartussen ligt de zogenaamde backbone, die de bronnen verbindt met een centrale regel- en techniekruimte.”

In het systeem wordt gefilterd grondwater rondgepompt. In de zomer wordt de koude bron gebruikt voor koeling van de gebouwen. Met een warmtewisselaar wordt de kou eruit gehaald. Het opgewarmde water wordt in de warme bron gepompt. In de winter gaat dit andersom. Elke bron kan tot 250 m3 per uur leveren. Met vier bronnen tegelijk kan dus tot 1.000 m3 per uur worden rondgepompt. Jaarlijks zal er zo ongeveer 1 miljoen m3 van warm naar koud en weer terug worden gepompt. Daarmee besparen het UMCG en de RUG straks ongeveer 1,2 miljoen kubieke meter aan aardgas per jaar. Dit staat gelijk aan 1.000 woningen, zo rekenen zij voor.

Antea Group is blij met deze opdracht. Norbert: “Het is voor ons een groot werk als je kijkt naar de voorbereidingen en naar de uitvoering in korte tijd, waarbij je ook nog met diverse stakeholders te maken hebt. Vanuit de afdeling Realisatie hebben we de houding dat we eigenlijk nooit nee zeggen. Ook zit er veel innovatie in het project, met name vanwege de complexiteit en grootte. Dit is wat anders dan een WKO-installatie voor één bedrijf. Zo’n project past ons wel als organisatie. Daar worden wij wel blij van. Deze ervaring kunnen we in de toekomst ook elders weer gebruiken, zoals bij de aanleg van warmtenetten of het koppelen daarvan aan Geothermielocaties, waarvan we er al vele hebben aangelegd.”