"Elke NABO heeft z'n eigen verhaal"

De Niet Actief Beveiligde Overweg: je vindt ’m vooral in het buitengebied; op plekken waar lokale en particuliere wegen het spoor kruisen. Vaak uitgerust met een Andreaskruis, maar niet beveiligd met spoorbomen, bellen en lichtsignalen. Overwegen waar je als weggebruiker ontzettend alert moet zijn, weet projectleider Björn Heijmer van Antea Group. “Mensen vergissen zich in de snelheid waarmee een trein voorbijraast, het zicht is vaak slecht." Dit zorgt regelmatig voor levensgevaarlijke situaties; jaarlijks zijn er gemiddeld twee dodelijke ongevallen te betreuren op NABO’s.

Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (lenW) gaf ProRail daarom de opdracht om 180 publiektoegankelijke NABO’s zo snel mogelijk op te heffen. In 2019 sloot ProRail 25 NABO’s. Voor 120 andere overwegen riep ProRail het NABO-programma in het leven. Dit heeft als doel om binnen vijf jaar een groot aantal NABO’s te sluiten: voor 50 overgangen komt een alternatief. Hiervoor ontwikkelde ProRail vier oplos singsrichtingen: een trap over het spoor, een onderdoorgang, een nieuwe ontsluitingsweg of een U-bak (die gebruikmaakt van een bestaande brug of viaduct).

Antea Group werd door ProRail geselecteerd om voor vijftig NABO-locaties een ontwerp te maken, het aanbestedingsdossier op te stellen én de uitvoering te begeleiden. “We hebben nu zo’n twintig NABO’s in behandeling: het merendeel bestaat uit onderdoorgangen, trappen en ontsluitingswegen", vertelt Heijmer. Dit betekent dat ProRail in de verkenningsfase met sta keholders in gesprek is geweest om het beste alternatief te kiezen. “Daarna komen wij in beeld. We voeren conditionerende onderzoeken uit, gaan met partijen in gesprek over de ontwerpdetails en maken een principe-ontwerp. Vervolgens stellen we het aanbestedingsdossier op."

Elk NABO-traject is er één van passen en meten. Heijmer: “Een oplossing raakt lokale en particuliere belangen. Voetgangers, fietsers, agrariërs en recreanten: je wilt voor iedereen tot een passende oplossing komen." Dit levert soms interessante gesprekken op. “Zo zijn we in Al men bezig met een NABO waar een ruiterpad overheen loopt. De eigenaar van de manege wil dit pad behouden. We ontwerpen daarom een onderdoorgang die het mogelijk maakt dat een ruiter, met z’n paard aan de hand, veilig kan passeren. Dat betekent wel dat je in het ontwerp rekening houdt met het gedrag van een paard. Een onderdoorgang waar straks geen paard doorheen wil, is natuurlijk geen optie."

Daarnaast zijn er allerlei omgevingsfactoren van invloed op de oplossing. Heijmer: “In Oisterwijk sluiten we een NABO waarover een wandelpad loopt. We hebben een prachtige oplossing gevonden door verderop een U-bak onder een brug aan te leggen. Maar om het pad daar naartoe te brengen, moeten we het deels door een Natura2000-gebied aanleggen. Hiervoor moet je met het Waterschap en Brabants landschap om tafel om te onderzoeken hoe je dit binnen alle kaders toch voor elkaar krijgt."

Hier ligt de grote uitdaging. “Elke NABO kent z’n eigen verhaal en vraagt om een uniek ontwerp. Tegelijkertijd streef je naar een standaardaanpak waarmee je elk project efficiënt tot realisatie brengt." Om die snelheid erin te houden maakt Antea Group onder meer gebruik van parametrisch ontwerpen. Heijmer: “Hiermee kunnen we voor elk ontwerp snel verschillende alternatieven uitwerken. Zo zijn we bezig met een onderdoorgang waarin we met een trap werken: welk effect heeft een bepaalde trap helling op het ruimtebeslag of het aantal kuub beton? Dankzij parametrisch ontwerpen, kun je met ontwerpparameters ‘spelen’. Elke variabele die je aanpast wordt automatisch omgezet naar een nieuwe variant. Je doorloopt het ontwerpproces sneller en komt tot betere oplossingen."

Anderhalf jaar na de start van het programma is er één NABO-alternatief gerealiseerd (De Kers bij Haaren: een nieuwe ontsluitingsweg). Heijmer verwacht dat erin de komende maanden meerdere projecten tot uitvoering komen. “Je merkt dat er veel tijd en energie in de voorbereiding zit. Je kunt het immers maar één keer goed doen. Dat we inmiddels een derde van alle NABO’s in voorbereiding hebben, betekent dat we een flinke stap hebben gezet op weg naar meer veiligheid langs het spoor."