De straatlantaarn wordt een sensitieve multitasker

Achttienhonderd olielampen in eikenhouten armaturen: exact 350 jaar geleden installeerde Amsterdam als eerste stad in Nederland op grote schaal openbare verlichting. Sindsdien kunnen we niet meer zonder. Door weer en wind zorgen bijna vier miljoen lantaarnpalen voor het licht in steden en dorpen, straten en stegen. En als het aan Signify en Antea Group ligt, kan de straatlantaarn straks veel meer dan dat…

Bij Signify (het voormalige Philips Lighting) zijn ze volop bezig met de verlichting van de toekomst. In het Lighting Application Center (LAC) in Eindhoven maakt Signify een klein stukje van die toekomst zichtbaar. Het is een plek waar futuristische licht-haaien boven je hoofd door led-aquaria zwemmen. Maar ook de plek waar de nieuwste generatie lantaarnpalen te zien is. “Want, breng led-licht, sensoren en data bijeen en straatverlichting biedt spectaculaire mogelijkheden”, vertelt product-engineer Joris Corstens.

De komst van de ledlamp in 2005 betekende al een sprong in de evolutie van de straatverlichting. “Ledlampen zijn energiezuinig; je kunt ze probleemloos in-en uitschakelen; ze gaan langer mee en ze zijn milieuvriendelijker dan conventionele lampen”, somt Joris op. “Komt nog eens bij dat de nieuwste generatie led-lichten dimbaar is en dat je er lichtscenario’s mee kunt sturen. En dat is interessant…, want hiermee kun je het gedrag van mensen beïnvloeden.”

Tijd om de proef op de som te nemen. Hiervoor bouwde Signify in het LAC een complete supermarkt na. “Let op”, zegt Joris wanneer we tussen de schappen staan. “Zodra ik het licht aanzet, bevind jij je in een discount-supermarkt.”

Hel licht beschijnt het winkelpad: producten ogen goedkoop, als klant wil je het liefst snel die winkel door. Zodra Corstens per tablet de lichtconfiguratie aanpast, staan we opeens middenin een delicatessenzaak. Dezelfde producten, een totaal andere beleving. “Merk je dat je meteen een stuk rustiger wordt…?” 

Met dit principe wordt buiten al geëxperimenteerd. Bijvoorbeeld om de veiligheid op het Stratumseind, dé uitgaansstraat in Eindhoven, te vergroten. Joris: “Zodra er een calamiteit is, krijgen sensoren in het verlichtingssysteem een seintje en wordt het lichtscenario veranderd. Het idee: deëscalatielicht leidt tot minder agressie. Door het verhogen van de lichtintensiteit kunnen hulpdiensten beter hun werk doen.” Je kunt dus ‘spelen’ met openbare verlichting. Maar daar komt iets bij.

Dankzij IT-techniek en sensoring gaat de lantaarnpaal de interactie aan met z’n omgeving en andere lantaarnpalen. “Dit maakt licht on demand mogelijk. Zodra je een straat inrijdt, registreert een sensor beweging en gaat de straatverlichting aan. Maar denk ook aan lantaarnpalen die een seintje sturen wanneer ze niet goed presteren. Dit biedt toepassingen waarmee je miljoenen euro’s kunt besparen op energie en onderhoud.”

Wat Rob Janssen van Antea Group betreft, gaat de ‘verslimming’ van de lantaarnpaal nog een stap verder. “Straatverlichting wordt een drager van technologie waarmee we onze leefomgeving veiliger, schoner en leefbaarder maken. Het grote voordeel is dat die lantaarnpaal overal in Nederland staat. Stel je voor: op al die straatlantaarns kunnen we sensoren aanbrengen die geluid, luchtkwaliteit en verkeersintensiteit meten. Maar ook beweging en warmte.” 

De toepassingsmogelijkheden zijn dan eindeloos. Rob: “Denk aan fijnstof. Zodra je in een straat of wijk tijdens spitsuur hoge concentraties fijnstof meet, kun je maatregelen nemen. Bijvoorbeeld door verkeersinstallaties zo in te stellen dat er in de spits minder verkeer in die omgeving is. Of wat te denken van de lantaarnpaal als parkeerhulp. Je rijdt met je auto de stad in en dankzij lantaarnpaalsensoren zie je via jouw navigatie waar de vrije parkeerplekken zijn. Een kwestie van reserveren en parkeren maar.”

Ook voor de langere termijn levert de lantaarnpaal waardevolle informatie en inzichten op. Rob: “Je kunt bijvoorbeeld in kaart brengen waar en wanneer er in een stad sprake is van hittestress, of wanneer er geluidsoverlast is. Op basis van die informatie kun je als overheid proactief en gericht aan de slag om de leefomgeving te verbeteren. En je kunt meten hoe effectief de maatregelen zijn die je neemt.”

De lantaarnpaal zelf? Die is er klaar voor. Joris: “Wij hebben de armaturen waarin je sensoriek kunt integreren. Antea Group beschikt over sensortechniek en data-oplossingen. Het is nu het moment om use cases te maken.” Rob: “We zoeken nu overheden en bedrijven die met ons het experiment aandurven om te bewijzen dat er in de lantaarnpaal méér schuilgaat dan licht alleen.”