Op Hembrug in Zaandam komt alles samen

De afgelopen jaren heeft het Rijksvastgoedbedrijf, de voormalige eigenaar, in samenwerking met de provincie Noord-Holland en de gemeente Zaanstad Hembrug ontwikkeld voor diverse gebruikers, vooral voor creatieve ondernemers. Met als resultaat dat er een nieuwe creatieve hotspot is ontstaan in de metropoolregio Amsterdam. Het behouden en versterken van het unieke cultuurhistorische karakter was voor alle partijen het uitgangspunt.

Een pittige uitdaging. Want toen Defensie in 2003 het terrein verliet en het eigendom overging naar het Rijksvastgoedbedrijf, was er sprake van leegstand en verval. Daarnaast was er het vermoeden van sterke vervuiling. Bovendien ligt Hembrug midden in een industriegebied. Niet zo vreemd dat er in het verleden stemmen opgingen om het hele terrein leeg te halen en opnieuw te beginnen. Als je nu ziet hoe het hier bruist, welke kansen er liggen voor wonen, werken en recreëren en de positieve manier waarop omwonenden en ondernemers hebben geparticipeerd, ben ik alleen maar blij dat het zover niet gekomen is.

De wet bepaalt dat de vervuiler betaalt. Daarom heeft het Rijk de bodemsanering voor haar rekening genomen, nét voordat Antea Group in het project stapte. Dat gebeurde in 2014, in de fase van scenarioverkenningen. Want hoe ga je om met de vervallen gebouwen en tientallen monumenten, op het oog een samenraapsel van verschillende stijlen? Wat gebeurt er met het bos dat zo bijzonder is voor Zaanstad? Later kwamen daar nog vragen bij: hoe verhoudt het terrein zich in de woonvisie tot de andere ontwikkelgebieden in de regio? Wat kan er maximaal worden bijgebouwd en hoe stemmen we dat af met de andere pandeigenaren op het terrein en met de direct omwonenden?

Maar misschien wel de grootste uitdaging bij het vaststellen van het uiteindelijke Omgevingsplan, is dat het eindplaatje ontbreekt. Tegelijkertijd heb je wel randvoorwaarden nodig voor een goed leefklimaat. Het is de kunst om de balans te vinden tussen wat je vastlegt en waar je de ruimte laat. Zo is in het plan opgenomen dat er geluidsluwe gebieden gemaakt moeten worden. Hoe en waar, dat staat nog open. Daarom is er een ‘geluidsarchitect’ toegevoegd aan het supervisieteam. Het moet gezegd: zonder de Crisis- en herstelwet zouden we Hembrug op deze manier niet kunnen ontwikkelen.

ABC Planontwikkeling won de door het Rijksvastgoedbedrijf uitgeschreven tender. Sinds mei mogen we ons eigenaar noemen van 31 hectare op het Hembrugterrein, inclusief de 70 gebouwen die erop staan. In 2010, tijdens de crisis, hebben we onze visie op dit gebied al eens aan het Rijksvastgoedbedrijf gepresenteerd. Dat geeft wel aan hoe graag we hier aan de slag willen, ondanks alle risicofactoren die horen bij een voormalig industrieterrein van Defensie. Wij zijn in dit project als het ware ‘tussenklant’, want de echte klanten zijn de kopers en huurders van de woningen, winkels en kantoren die wij gaan ontwikkelen.

Verspreid over het terrein bouwen we circa 1.000 nieuwbouwwoningen, waarvan 20% voor sociale huur. Hoe deze er precies gaan uitzien, is niet in beton gegoten. Begin 2019 zal het Masterplan er liggen, maar het is en blijft de komende jaren een organische ontwikkeling. Wat echter vaststaat, is dat we de rauwheid van het gebied, de mêlee van bouwstijlen en het ongecultiveerde groen willen behouden. Dat maakt Hembrug bijzonder in Nederland.”