Man met kloten, dijk van een wijf?

Het is heerlijk gechargeerd, maar het raakt in essentie de rol die de projectleiders Omgevingswet straks gaan spelen. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten kondigde onlangs trots aan dat er ruim 300 projectleiders Omgevingswet zijn geïnstalleerd. Een mooie ontwikkeling en een teken dat gemeenten werk maken van de implementatie van de Omgevingswet. Bij mij rijst echter de vraag: wie zijn die dappere mannen en vrouwen die deze uitdaging op zich nemen?

Want op hun schouders rust een schier onmogelijke taak. De Omgevingswet gaat verder dan de implementatie van een nieuwe set instrumenten en een optimalisatie van bestaande werkprocessen. Het gaat om écht anders doen. De huidige gemeentelijke organisatie zal op meerdere niveaus de impact van de Omgevingswet merken. Wie de invoering van de Omgevingswet tot een succes wil maken, moet daarom van vele markten thuis zijn: een kei van een organisatieadviseur en ruimtelijk expert en milieuadviseur in één.

Ik weet dat er projectleiders zijn die tegen deze opgave opkijken. Vooral omdat het speelveld dat ze moeten bestrijken zo divers is dat het eigenlijk niet te belopen is. Hoe slijp je uit tweeënhalfduizend pagina’s aan Wetsvoorstel en AMvB’s een koers voor je organisatie? Hoe vorm je hieruit nieuw beleid en een stappenplan waarmee je alle inhoudelijke aspecten, belanghebbenden en procedures recht doet en het proces beheerst?

Zo kan de projectleider een steengoede ruimtelijk expert zijn. Maar dit wil nog niet zeggen dat hij of zij ook organisatie op de juiste manier mee kan nemen. Dit is een vak apart. Dan kan het gebeuren dat onder leiding van deze projectleider een ambitieus implementatieplan wordt opgesteld, maar zonder de raad hierover te consulteren. Wanneer dit plan eenmaal in de raad belandt, blijkt dat die op een veel behoudender spoor zit dan de projectleider. Eén stap gemist: weg plan, weg tijd, weg energie.

Ook de muren en de onderlinge spanning tussen beleidsafdelingen moeten doorbroken worden. Hierin is nog veel werk te verzetten. Een klein maar tekenend voorbeeld van hoe ver dit integrale denken vaak nog moet komen. In gemeente X bevindt zich een industrieterrein, hier ligt een groenstrook met laag ecologische waarde. De ondernemers in het gebied ondervinden een parkeerprobleem: de groenstrook wordt op hun verzoek door afdeling Ruimte aangepast naar parkeerhaventjes. Om het geheel aan te kleden worden de haventjes voorzien van bomen en struikjes. Iedereen tevreden toch? Behalve dan de afdeling Beheer: dit initiatief betekent een extra uitgavenpost, terwijl zij net bezig zijn om te bezuinigen…

Kortom, de implementatie van de Omgevingswet vergt inhoudelijke en organisatorische aardverschuivingen. In deze tektoniek moet de projectleider z’n weg zien te vinden. Ik voorspel: hij of zij kan dit niet alleen. De projectleider moet allianties smeden waarin ruimtelijke kennis, milieukennis en kennis van organisatie samenkomen. En de projectleider zal in dit krachtenveld vooral de inspirator, doorbijter en verbinder moeten zijn die met een ijzersterk team de organisatie op meerdere niveaus in beweging krijgt.

Wie dit moet gaan doen? Om met Koot & Bie te spreken: ‘een man met kloten of een dijk van een wijf…. Heeft u hem of haar al in huis?’