In de rubriek Design Thinking gaan we op zoek naar mensen met een passie voor onze leefomgeving. Professionals die een vernieuwende, sociale bijdrage leveren aan het mooier maken van onze samenleving. Ontmoet Dick Rijken, Conceptueel pragmaticus.

Een 'vernetwerkte' samenleving

Dick Rijken beschouwt (informatie) systemen als culturele producten. Hij onderzoekt hoe traditionele spelers zoals overheden en culturele of maatschappelijke organisaties hun rol in onze opkomende netwerksamenleving kunnen herdefiniëren als zij zich meer op menselijke betekenis gaan richten.

"Design gaat steeds minder over de schoonheid van dingen en steeds meer over de schoonheid van systemen en processen. Onze samenleving is aan het ‘vernetwerken’. Over de hele wereld ontstaan kleinere, relatief zelfstandige netwerken die weer vervlochten zijn met andere netwerken. Dat forceert een andere manier van denken. Je ziet dat mensen meer dingen zelf gaan doen.”

“Zo’n vernetwerkte samenleving maakt mensen minder afhankelijk en draagt bij aan empowerment. Er is echter een grote ‘maar’. Want niet iedereen kan deelnemen aan een vernetwerkte samenleving. Dat is zelden onwil, het is vaak onvermogen. Denk aan de politie die taken bij de burgers neerlegt via een whatsapp groep. Het is fijn dat de techniek dit mogelijk maakt, maar weet jij wat te doen als je iemand op heterdaad betrapt bij een inbraak?”

Ik vind het mooi dat een verzorgingsterhuis ervoor koos om de dieëten los te laten. Voor mensen met een vergevorderd stadium van Alzheimer tellen waardes als menselijkheid en compassie toch veel zwaarder dan protocollen als de schijf van vijf?


Dick Rijken
Lector Informatietechnologie en Samenleving aan De Haagse Hogeschool, directeur vanTEIM, een lab voor elektronische live performance, en bestuurslid van No Academy

Ontmoet Dick Rijken

Een pionier: boordevol ideeën die hij illustreert met treffende anekdotes. Energiek, creatief en bevlogen. Dick geeft met zijn werk vorm aan de samenleving.

“De samenleving verandert waar je bij staat. De uitdaging is om te beseffen wat je echt belangrijk vindt. Want waardes als gelijkheid, menselijkheid of nieuwsgierigheid zijn prachtig. Daar gaan ieders ogen van stralen.”

Hij begeleidt, stuurt en inspireert. Zonder moeite beweegt hij van wereldse vraagstukken naar 1-op-1 hulp voor het gezin bij jou om de hoek. Hij is gefascineerd door de veranderende samenleving waar mensen zelf op onderzoek uitgaan. “Een patiënt heeft vaak al zoveel gegoogeld over zijn ziekte dat hij de specialist vertelt welke behandeling er nodig is.”

“De donkere kant is dat we die waardes op uitvoeringsniveau uit het oog verliezen en doorslaan in procedures. De meest sprekende voorbeelden zie ik in het onderwijs en de zorg. Het onderwijssysteem is zo ver doorgeslagen dat de kernwaarde nieuwsgierigheid geen ruimte meer krijgt. Hetzelfde geldt voor de zorg, waar menselijkheid verloren gaat in protocollen.”

“Door steeds maar te optimaliseren, zijn we onze centrale waardes uit het oog verloren. Terwijl daar juist de conceptuele schoonheid in zit.”

In zijn werk als lector voor de Haagse Hogeschool gaat Dick in gesprek met docenten en studenten over de veranderende beroepspraktijk. Als onderzoeker en ontwerper vanuit het Social Design Lab zit hij aan tafel bij overheid, de zorgsector en het bedrijfsleven. “We praten over wat echt belangrijk is: Wat wil je als stad? Waar gaat je bedrijf over? Wat wil je van je burgers? Vervolgens gaan we de juiste mensen verbinden, samen dingen uitproberen. En als het lukt om relaties positief te veranderen, betekenisvoller te maken, dan praat ik over social design.”

“Het hoeft niet altijd slimmer, efficiënter of goedkoper. Door processen op een andere manier te ontwerpen, kom je terug bij je kernwaardes. En dat is mooi.”

Dit artikel verscheen ook in de The Antea Group Magazine (TAGM)