Wordt de 6D-driving simulator dé gamechanger in wegontwerp?

Wanneer je bij afrit Beekbergen de A50 afrijdt, strekt de N788 zich kaarsrecht voor je uit. De weg is breed, loopt omhoog. Bomen omzomen het asfalt en vormen een kilometerslange groene tunnel. De 130 km/u van zonet zit nog in de benen. Omdat je ver vooruit kunt kijken, ligt de focus op de horizon. Het rijdt lekker door en ongemerkt gaat de kilometerteller tot boven de 80 km/u. Totdat je in een ooghoek plots een auto in een uitrit ziet. Je schrikt, remt af... En pas daarna zie je dat er niets achter je zat. Gelukkig maar.

“Een typisch voorbeeld van polderblindheid”, legt Mark Melis van Antea Group uit als we even later langs de N788 staan. “Een fenomeen dat zich voordoet bij rechte wegen in een monotoon landschap. De afwezigheid van externe prikkels maakt bestuurders minder opmerkzaam. Een uitrit zie je dan zo over het hoofd.” Melis deed diepgaand onderzoek naar polderblindheid. “Ik werd geïnspireerd door de Lærdaltunnel in Noorwegen. Met 24,5 kilometer de langste autotunnel ter wereld. Je kunt je voorstellen dat zo’n eentonig traject iets doet met de rijbeleving en alertheid. Ze hebben in die tunnel daarom op meerdere plekken grotten gemaakt en verlicht met blauwe lampen. Dit helpt weggebruikers scherp te blijven.”

Terug naar de N788. Verkeerstechnisch ligt die er goed bij. Het asfalt is prima, de weg voldoet aan de ontwerp- en veiligheidsnormen. “Toch gebeuren er elk jaar veel kleine ongelukken”, vertelt Frans Verboom, projectmanager bij Provincie Gelderland. “Vaak zijn het kopstaartbotsingen. Bestuurders rijden te hard, houden te weinig afstand en merken uitritten te laat op. We vermoeden dat dit te wijten is aan de rechte weg en de groene tunnelvorming. Hierdoor ben je niet alert genoeg op die punten waar dat nodig is.” De Provincie is daarom zeer geïnteresseerd in ‘Natuurlijk Sturen’, vertelt Chris Pit. Hij is als beleidsmedewerker provinciale wegen de opdrachtgever voor dit project. “Deze aanpak gaat over het nemen van subtiele maatregelen in de omgeving van een weg om het gedrag van weggebruikers te beïnvloeden.”

Verboom: “De N788 is voor ons dé ideale weg om die ideeën in de praktijk te brengen. Zeker omdat we maatregelen kunnen combineren met groot onderhoud dat gepland staat.” Samen met Antea Group, bureau Eelerwoude en een omgevingspsycholoog ging de Provincie aan de slag. Mark Melis pakt de plannen erbij en laat enkele voorbeelden zien. “Kijk, in deze bocht willen we bij de uitritten hekjes plaatsen met daarop een huisnummer. Ook brengen we kleurcontrast in het wegdek aan. Hiermee doorbreek je de monotonie. Ditzelfde effect willen we bereiken door in aanloop naar een kruising meerdere open cirkels in de bosrand te creëren. Dit brengt de focus van bestuurders weer waar deze moet zijn.”

Pit: “Naast het aanpakken van de problemen, waren we ook op zoek naar een goede testlocatie. Met ‘Natuurlijk Sturen’ is volop geëxperimenteerd maar voor- en nametingen ontbreken. We hebben nauwelijks kennis over het werkelijke effect ervan. Als Provincie willen we onze budgetten besteden aan oplossingen die toekomstwaarde hebben. Maar hoe maken we hard dat we de N788 écht veiliger maken met de ideeën die we hebben? Hoe breng je iets subjectiefs als rijbeleving in kaart?”

Hieruit ontstond het idee om de 6D-driving simulator te bouwen. In deze simulator wordt het nieuwe ontwerp van de omgeving van de N788 virtueel getest door een panel van veertig testrijders. Frank Leijs van Antea Group: “Hartslag, breinactiviteit, eye-tracking: de simulator levert een schat aan data op. Door mensen virtueel op de nieuwe weg te laten rijden, brengen we bijvoorbeeld in kaart hoe iemand kijkt en welke situaties stress opleveren.”

“Trekken die hekjes in de bocht daadwerkelijk de aandacht? Zorgt kleurcontrast inderdaad voor een attentere bestuurder? Dit geeft een indicatie of een ontwerpmaatregel het effect heeft wat je beoogt.” Verboom: “Het is onze droom dat we de simulator in een heel vroeg stadium in kunnen zetten om rijbeleving al in beeld te brengen en te analyseren. Hierdoor kom je op voorhand tot betere en veiligere oplossingen. Daarnaast kun je maatregelen beter onderbouwen en voorkom je dat je investeert in oplossingen die geen toekomstwaarde hebben. Kortom, meer veiligheid, maar ook bewuster je geld uitgeven. De simulator kon hiermee weleens dé gamechanger worden als het gaat om verkeersveiligheid en wegontwerp.”

De 6D-driving simulator is een unieke innovatie om wegontwerpen te testen. De simulator (x-, y-, z-coördinaten, zelf sturen, geluid en een bewegende stoel) is in de loop van 2019 operationeel. Hoe de simulator exact werkt, willen de initiatiefnemers nog niet prijsgeven. Maar ze lichten graag een tipje van de sluier op.

Mark: “De simulator bestaat uit een meebewegende autostoel, een pedalenset,een autostuur en een Virtual Reality-bril. Als testrijder rijd je zo realistisch mogelijk over de virtuele weg. Tijdens de testrit meten we met sensoren onder meer hartslag, drukkracht van de handen, breinactiviteit en kijkrichting. Hiermee brengen we in beeld hoe een bestuurder reageert op de weg, de omgeving en het overige verkeer. Al deze data vertalen we naar informatie waarmee we de rijbeleving en het gedrag op een weg kunnen voorspellen.” De simulator is een samenwerking tussen Antea Group, Centric (slimme software), Provincie Gelderland, Taco van 3D Geo Media (visuals) en bureau Eelerwoude.

In het Strategisch Plan Verkeersveiligheid werken Rijk, provincies en gemeenten samen aan het verminderen van het aantal verkeersslachtoffers in Nederland. Het preventief bestrijden van veiligheidsrisico’s is hierin één van de uitgangspunten van. Robert Coffeng van Antea Group: “De simulator willen we vroegtijdig inzetten in infrastructuurprojecten om de moeilijk grijpbare ‘human factor’ aspecten in beeld te brengen, te analyseren en te duiden. Op deze manier kunnen bijvoorbeeld Verkeersveiligheidsaudits nog beter onderbouwd worden.”