Blusschuim zonder PFAS, kan dat wel?

PFAS zijn echter niet alleen maar geweldig, integendeel. Deeltjes PFAS die vrijkomen bij gebruik, zoals bij blusschuim het geval is, verdwijnen niet, maar blijven achter op het oppervlak of in de bodem. Daar stapelen ze zich op en komen in het milieu terecht. Een serieus probleem, want blootstelling aan deze stoffen heeft op langere termijn schadelijke effecten op de gezondheid en het milieu. Reden om ze in Europees verband stapsgewijs volledig te verbieden. Voor PFAS-houdend blusschuim valt het doek in april 2026. Alleen voor bepaalde sectoren en toepassingen geldt een ruimere overgangstermijn. 

PFAS-houdend blusschuim heeft de eigenschap mooi uit te spreiden, waardoor het heel geschikt is om brandende vloeistoffen mee te blussen. Het legt als het ware een filmlaag over de brandende stof. Die kan niet meer uitdampen, waardoor het vuur dooft. PFAS-houdend schuim wordt breed toegepast in de petrochemische industrie en bij de brandweer. Maar ook bij ‘gewone’ bedrijven kom je het tegen. Zo wordt het veel in sprinklerinstallaties gebruikt. Heel lang was hier geen goed alternatief voor, maar door het verbod op PFAS-houdend schuim zijn er inmiddels diverse typen fluorvrije blusschuimen op de markt.

Het lastige van de overstap naar fluorvrije schuimen is dat er nog weinig ervaring mee is. Van het PFAS-houdend schuim is bekend hoeveel ervan nodig is om een bepaald oppervlak te kunnen bedekken. Van de nieuwe schuimen is dat niet altijd het geval. Ook hebben fluorvrije schuimen een andere fysische samenstelling en daarmee een ander effect op brandende stoffen. Zo zorgen ze niet voor de afdekkende film, maar vormen een echte schuimlaag. Die moet een bepaalde dichtheid hebben om effectief te kunnen zijn. Dat kan betekenen dat er meer schuim aan het systeem moet worden toegevoegd en dus ook meer water. Niet elke installatie is in staat om dat grotere volume verwerken. 

Daarnaast zijn fluorvrije schuimen stroperiger dan fluorhoudende schuimen. Op grote sites waar het schuimvormend middel verpompt moet worden, vraagt dat om zwaardere pompen. Bedrijven moeten dan beslissen of ze hun installatie gaan aanpassen of vervangen. Voordat bedrijven een fluorvrij blusschuim kunnen gebruiken, moet eerst het oude schuim in de installaties verwijderd worden. Ook moeten de installaties worden schoongemaakt, zodat er geen PFAS-resten in achterblijven. De transitie behelst dus heel wat meer dan het simpelweg vervangen van de ene soort blusschuim door de andere.

Ondanks het uitstel dat Seveso-bedrijven (bedrijven die grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen verwerken of opslaan), overheids- en bedrijfsbrandweren hebben gekregen, is het ook voor deze partijen zaak nu al te kijken naar alternatieven. Omdat PFAS-houdend schuim straks niet meer wordt geproduceerd, zullen de voorraden bij producenten uitgeput raken. Dat kan problemen opleveren voor eindgebruikers. In veel vergunningen is namelijk bepaald dat de brandveiligheidsvoorzieningen doorlopend beschikbaar moeten zijn. Je zal dan in korte tijd moeten overstappen én over voldoende fluorvrij blusschuim moeten kunnen beschikken. 

Voor grote industriële bedrijven is het zaak nú al te bekijken hoe de schuimtransitie in de praktijk kan plaatsvinden. Zij moeten onderzoeken op welke manier ze met ander soort schuim hetzelfde effect kunnen bereiken. Dat is een flinke opgave, maar biedt tegelijkertijd ook kansen. Het is een mooi moment om te kijken of het huidige brandveiligheidssysteem nog wel volstaat. Blusschuim is slechts een onderdeel van de totale brandveiligheid. Het is goed om dat brede perspectief voor ogen te houden in aanloop naar de overstap.